รักใหญ่

รักใหญ่

  

ชื่อพื้นเมือง    ซู ซู้ น้ำเกลี้ยง มะเรียะ รัก ฮักหลวง
ชื่อวิทยาศาสตร์  Gluta usitata (Wall.) Ding Hou
ชื่อวงศ์             ANACARDIACEAE
สถานภาพ         ไม้หวงห้ามธรรมดาประเภท ก
นิเวศวิทยาและการกระจายพันธุ์
     ในประเทศ  ป่าเบญจพรรณแล้งและป่าดิบเขา ที่สูงจากระดับน้ำทะเล 300-1,000 เมตร
     ในต่างประเทศ  อินเดีย พม่า ลาว กัมพูชา
ลักษณะทั่วไป
     ต้นไม้  ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ สูง 15-25 เมตร ผลัดใบ เรือนยอดเป็นพุ่มกลมสีเขียวเข้ม ลำต้นเหลาตรง เปลือกนอกสีน้ำตาลปนเทาหรือดำปนเทา แตกเป็นร่องและล่อนเป็นสะเก็ดทั่วไป มียางสีดำไหลออกมาตามรอยแตก เปลือกในสีแดง
     ใบ ใบเดี่ยว เรียงเวียนสลับเป็นกลุ่มที่ปลายกิ่ง ใบรูปไข่กลับ มนหรือรูปขอบขนาน กว้าง 5-12 ซม. ยาว 12-36 ซม. ปลายใบมน โคนใบสอบมน หลังใบมีขนสีน้ำตาลปนเทาประปราย ท้องใบมีขนหนาแน่น เมื่อแก่จะหลุดร่วงหมด ขอบใบเรียบหรือเป็นคลื่นเล็กน้อย เนื้อใบหนา เส้นกลางใบเป็นร่องทางหลังใบ เส้นแขนงใบแข็งตรง ข้างละ 16-30 เส้น แต่ละเส้นเชื่อมติดกันก่อนถึงขอบใบ ก้านใบแบบยาว 0.25-1.5 ซม.
     ดอก  เป็นดอกสมบูรณ์เพศ ออกเป็นช่อแบบช่อแยกแขนงตามซอกใบใกล้ปลายกิ่ง มีขนหนาแน่น ช่อดอกยาวประมาณ 30 ซม. กลีบเลี้ยง 5 กลีบ ด้านนอกมีขน กลีบดอก 5 กลีบ สีเหลืองอ่อนหรือขาว เกสรเพศผู้มีประมาณ 30 อัน ดอกบานเต็มที่กว้าง 6-8 มม. รังไข่กลม มีขนปกคลุมประปราย
     ผล  ผลแห้งแบบมีปีก ทรงกลมแข็ง ขนาด 1-2 ซม. มีปีกสีแดงเรื่อ ๆ รูปขอบขนาน 5 ปีก กว้าง 1-2.5 ซม. ยาว 6-8 ซม. ติดเป็นวงแนวระนาบระหว่างโคนปีกกับผลมีก้านเชื่อมยาว 1.5 ซม. เมล็ดกลม
     ระยะเวลาการออกดอกและเป็นผล
          ดอก  พ.ย.-ธ.ค.       ผล  ม.ค.-มี.ค.
     การขยายพันธุ์  เพาะกล้าจากเมล็ด
การใช้ประโยชน์
     ด้านเนื้อไม้แปรรูป  เนื้อไม้สีแดงเข้ม มีริ้วสีแก่แทรก เป็นมันเลื่อมแต่เสี้ยนสน เนื้อค่อนข้างละเอียดเหนียว แข็งแรง ทนทาน ไสกบตบแต่งยาก ชักเงาได้ดี ใช้ทำบัวประกบฝาเครื่องเรือน เครื่องกลึง เครื่องมื่อเกษตรกรรม เสา หนไม้อัดกระสวย และรางปืน ยางไม้ (รัก) ใช้ทาไม้ เครื่องเขิน เพื่อลงลอดลาย ทากระดาษเเละผ้ากันน้ำซึม
            ราก  ใช้เป็นยาพอก แก้พยาธิไส้ เเก้ไอ ขับพยาธิ แก้โรคผิวหนัง แก้ริดสีดวง แก้โรคคัน เป็นยาถ่ายอย่างแรง กัดเนื้อสด อุดฟันที่เป็นรู แก้ปวด รักษาโรคตับ
          ต้น  เป็นยาถ่ายอย่างแรง กัดเนื้อสด แก้โรคผิวหนัง แก้ริดสีดวง แก้โรคคัน
          แก่นต้น  เป็นยาถ่ายอย่างแรง กัดทำลาย
          เปลือกต้น  บำรุงกำลัง แก้กามโรค แก้บิด แก้ท้องร่วง ทำให้อาเจียน ขับเหงื่อ แก้ปวดข้อเรื้อรัง แก้ไข้เรื้อรัง
          เปลือกราก  แก้โรคผิวหนัง แก้พยาธิลำไส้ แก้โรคท้องมาน แก้โรคไอ อุดฟันที่เป็นรู แก้ปวด
          ใบ  แก้ส้นเท้าแตก
          เมล็ด  แก้ปากคอเปื่อย แก้โรคฟัน แก้คุดทะราด แก้ริดสีดวง แก้ไส้เลื่อนในกระเพาะปัสสาวะ แก้ปวดไส้เลื่อนช่วยย่อยอาหาร
          ยาง  เป็นยาถ่ายอย่างแรง แก้พยาธิ แก้มะเร็ง ขับพยาธิ แก้โรคผิวหนัง แก้ปวดฟัน แก้ริดสีดวง แก้โรคคัน แก้ผื่นคัน เป็นเม็ดตามตัว
ข้อมูลการวิจัยที่สำคัญ
     catechol congeners (1); catechol, 3-(10'-phenyl-decyl): (2);catechol, 3-(10-phenyl-decyl): (3); catechol, 3-(12'-phenyl-decyl): (2); catechol, 3-(12-phenyl-decyl): (3); catechol, 3-(heptadec-cis-10'-enyl)-O-dimethyl: ; catechol, 3-(heptadec-cis-10'-enyl); ; catechol, 3-(heptadec-cis-8'-enyl); catechol, 3--(heptadec-cis-8'-enyl)-O-dimethyl:;catechol, 3-(heptadeca-cis-8',cis-11'-dienyl)-O-dimethyl:; catechol, 3-(heptadeca-cis-8'cis-11'-dienyl:; catechol, 3-heptadecatrienyl:; catechol, 3-heptadecyl-O-dimethyl:; catechol, 3-pentadecadienyl:; catechol, 3-pentadecenyl:; catechol, 3-pentadecyl-O-dimethyl:; catechol, 3-pentadecyl:; catechol, 4-(10'-phenyl-decyl):(2); catechol, 4-(10-phenyl-decyl): (3);catechol, 4-(12'-phenyl-decyl):; catechol, 4-(12'-phenyl-dodecyl)-O-dimethyl: (2); catechol,4-(12-phenyl-dodecyl):(3); catechol, 4-(heptadeca-cis-8',cis-11'-dienyl)-O-dimethyl):; catechol, 4-(heptadeca-cis-8',cis-11'-dienyl):;catechol, 4-heptadecatrienyl:;catechol, 4-heptadecyl-O-dimethyl:; catechol, 4-pentadecyl-O-dimethyl:;catechol, 4-pentadecyl:;catechol, 5-(10'-phenyl-decyl):;catechol, heptadec-trans-3-enyl):;catechol, heptadeca-trans-4-trienyl:; catechol, pentadec-cis-4-enyl:;catechol,trans-3-heptadecatrienyl:;catechol,trans-4-heptadecatrienyl: (2); laccol congeners (1); laccol, cis-3-heptadecadienyl:; laccol, trans-3-heptadecenyl:;laccol, cis-3-pentadecenyl:;(3)phenol, 3-(10'-phenyl-decyl): (2);phenol, 3-(10-phenyl-decyl):; phenol, 3-(10-phenyl-decyl):;phenol, 3-(10-phenyl-dodecan-2-one-1-yl): (3); phenol, 3-(12'-phenyl-dodecyl):(2);phenol, 3-(14-phenyl-tetradecan-2-one-1-yl):(3);phenol, 3-(2'-hydroxy-14'-phenyl-tetra-decyl): ; phenol, 3-(2'-hydroxy-nonadeca-dienyl): ; phenol, 3(2'-oxo-12'-phenyl-dodecyl): ; phenol, 3-(2'-oxo-14'-phenyl-tetradecyl):(2);phenol, 3-heptadecadienyl: (2,3); phenol, 3-nonadecdien-2-ol-1-yl: ; resorcinol5-(10-phenyl-decyl): (3); resorcinol, 5-(12'-phenyl-decyl)-O-dimethyl:; resorcinol, 5-(12'-phenyl-dodecyl)-O-dimethyl:; resorcinol, 5(12'-phenyl-dodcyl):(2);resorcinol, 5-(12-phenyl-dodecyl):(3); thitsiol cogeners(1);thitsiol,cis-4-heptade-cadienyl:;thitsiol, cis4-4heptadecatrienyl:;thitsiol, cis-4-pentadecenyl;:thitsiol, 4-pentadecyl:(3);urusiol congeners(1);urushiol, hydro:(3)veratrole, 3-(10'-phenyldecyl):;veratrole, 3-(12'-phenyl-dodecyl): (2)
     ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา  ฆ่าพยาธิ
          โทษ  ใบและยางรักเป็นพิษแก่ผิวหนังจะมีอาการคัน แต่แก้คันได้ด้วยการเอาเปลือกและใบสักมาต้มอาบ