พะยูง

พะยูง

  
ชื่อพื้นเมือง  กระยง กระยุง ชะยุง แดงจีน ประดู่ตม ประดู่ลาย ประดู่เสน ประดู่น้ำ
                   พระยูงไหม หัวลีเมาะ
ชื่อวิทยาศาสตร์  Dalbergia cochinchinensis Pierre
ชื่อวงศ์  LEGUMINOSAE-PAPILIONOIDEAE
สถานภาพ  ไม้หวงห้ามธรรมดาประเภท ก
นิเวศวิทยาและการกระจายพันธุ์
     ในประเทศ  ป่าเบญจพรรณชื้นและป่าดิบแล้ง แถบภาคตะวันออกและภาคตะวันออกเฉียงเหนือ สูงจากระดับน้ำทะเล 100-200 เมตร
     ในต่างประเทศ  กัมพูชา ลาว
ลักษณะทั่วไป
     ต้นไม้  ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ สูง 25 เมตร ผลัดใบ เรือนยอดเป็นพุ่มกลมค่อนข้างโปร่ง กิ่งห้อยย้อยลง เปลือกนอกสีน้ำตาลแดง เรียบหรือแตกเป็นสะเก็ดอ้าสี่เหลี่ยมหรือลอกเป็นแผ่นบาง เปลือกในสีขาวอมชมพู
     ใบ  ใบประกอบแบบขนนก ปลายคี่ ช่อใบยาว 10-15 ซม. มีใบย่อย 7-9 ใบ เรียงสลับ ใบรูปไข่แกมรูปขอบขนาน กว้าง 3-4 ซม. ยาว 4-7 ซม. ปลายใบแหลม โคนใบมน กลมหรือเป็นรูปลิ่มกว้าง ๆ ขอบใบเรียบ หลังใบสีเขียวเข้ม ท้องใบสีขาวนวล ใบเหนียวคล้ายแผ่นหนังบาง ๆ เส้นแขนงใบข้างละ 5-7 เส้น ก้านใบย่อยยาว 3-6 ซม.
     ดอก  ออกเป็นช่อแยกแขนงตามซอกใบและปล่ายกิ่ง กลีบเลี้ยงรูปถ้วย ปลายแยกเป็น 5 แฉก ดอกรูปดอกถั่วมี 5 กลีบ ดอกบานเต็มที่กว้าง 5-8 มม. มีกลิ่นหอม ดอกสีขาว
     ผล  ผลเป็นฝักแห้งไม่แตก แบนและบาง รูปขอบขนานสีน้ำตาลแดง กว้าง 1.2 ซม. ยาว 4-6 ซม. เมล็ดรูปไตสีน้ำตาลเข็ม มี 1-4 เมล็ด
     ระยะเวลาการออกดอกและเป็นผล
          ออกดอก  พ.ย.-ก.ค.
          ผลแก่       ก.ค.-ก.ย.
     การขยายพันธุ์  เพาะกล้าจากเมล็ด
     ลักษณะเนื้อไม้  สีแดงอมม่วง หรือสีม่วงเป็นมันมีลายสีดำหรือสีน้ำตาลอ่อน เสี้ยนสน เป็นริ้วแคบ ๆ เนื้อละเอียดเหนียวแข็ง
     ชั้นคุณภาพ   A
     ลักษณะทางกายวิภาค  ที่เห็นได้ด้วยแว่นขยายขนาด 10-15 เท่า (handlens)
          พอร์ ส่วนมากเป็นพอร์เดี่ยว (solitary pore) และพอร์แฝด (multiple pore) มีน้อย แบบของการเรียงตัวไม่เด่นชัด การกระจายเป็นแบบกระจัดกระจาย (diffuse porous) พอร์ใหญ่ทางภายในพอร์มีสารตกค้าง (deposit) เป็นบางพอร์ เส้นเรย์เห็นไม่ค่อยช้ด พาเรงคิมาเป็นแบบปีก (aliform parenchyma) และพาเรงคิมาแบบปีกต่อ (confluent parenchyma) มีลายริ้ว (ripplemark)
     สกายสมบัติ  ความแน่น (กก./ม.³) 1,032 ความยากง่ายในการผึ่งไม้ ยาก การอบไม้ ตารางที่ 1
     กลสมบัติ  (strength properties) ชั้นความแข็งแรง มีแรงดัดสถิต มอดูลัสแตกร้าว 171 MPA มอดูลัสยืดหยุ่น 16,377 MPA แรงอัดขนานเสี้ยน 117 MPA แรงเฉือน 26.0 MPA ความแข็ง 13,523 N ทั้งหมดในสภาพแห้ง
     ความทนทานตามธรรมชาติ  ความทนทานสูงมากกว่า 15 ปี
     คุณสมบัติการใช้งาน  การเลื่อย การไส การเจาะ การกลึงค่อนข้างยาก การยึดเหนี่ยวตะปูดีมาก การขัดเงาปานกลาง
การใช้ประโยชน์
     ด้านการทำฟืนและถ่านไม้  ฟืนให้ความร้อน 5,112 แคลอรี/กรัม ถ่านไม้ให้ความร้อน 7,352 แคลอรี/กรัม
     ด้านเป็นไม้ประดับ  เนื่องจากเป็นไม้มีค่าหายากและเนื้อไม้สวยงามยิ่งกว่าไม้ชิงชัน หรือรกะพี้เขาควาย และใกล้สูญพันธุ์ สมควรปลูกเป็นไม้อนุรักษ์พันธุกรรมพืชในสวนพฤกษศาสตร์ หรือสวนรุกขชาติ แต่ถ้าปลูกเป็นไม้มีค่าทางเศรษฐกิจจะได้ไม้ราคาแพงมาก เพราะว่าในอดีตได้มีการทำไม้ชนิดนี้ส่งออกไปยังประเทศญี่ปุ่นมาก ขายเป็นกิโลกรัม นับว่าเป็นไม้ที่น่าจะมีการพัฒนาพันธุ์เพื่อใช้เป็นสินค้าได้ราคาสูงที่สุด ประการสำคัญมีชื่อเป็นมลคล เชื่อกันว่าปลูกแล้วจะช่วยพยุงให้โชคดีมีชัยเสมอ
     ด้านสมุนไพร สรรพคุณ
          ราก   แก้ไข้พิษ
          เปลือกต้น  เปลือกต้มเอาน้ำอมแก้ปากเปื่อย