จอมโกงจอมภู ตอน 22 จิตใต้สำนึก
งานในหน้าที่ปลูกป่าปรับปรุงต้นน้ำภูพยับหมอกเป็นไปตามแผนงาน ได้ประสิทธิผลป่าปลูกใหม่มีต้นไม้มากกว่า 90% ค้นไม้ที่ปลูกเติบโตดีได้มาตรฐาน ชาวบ้านมีงานทำ มีรายได้สม่ำเสมอและเก็บหอมรอมริบได้ เสียงสะท้อนจากชาวบ้านที่เคยอาศัยทำกินบนที่ดินของป่าสงวนแห่งชาติ ว่า ทำกันจริง ชาวบ้านภูพยับหมอกอยู่ดีมีสุข หน่วยงานมีกำลังแรงงานสม่ำเสมอ แต่อย่างไรก็ดี แต่ก็มีบ้างที่จะขอลาออก และกำลังคิดจะลาออกเช่นไอ้น้อยเดินขึ้นมาที่ทำการเพื่อขอพบหัวหน้า สีหน้าบอกบุญไม่รับ หน้ายับยังกับไม่ได้นอนมาหลายคืน
“มีอะไรน้อย ไม่ออกงานหรือ?” มณีถามก่อนน้อยจะนั่งลงเก้าอี้หน้าโต๊ะทำงาน กลิ่นเหล้ายังเหม็นหึ่ง
“ผมจะกลับบ้านเก่าที่ห้วยจอยครับ อยู่ที่นี่ก็ดีครับ หัวหน้า ผู้ช่วยดีทุกคน แต่ผมไม่ดีเองครับ” น้อยพูดเสียงเหมือนจะร้องไห้ ก้มหน้าลงต่ำแต่เหลือบตามองมณี
“น้อยทำงานดีนะ หัวหน้าคนงานชมทุกคน เมียเราด้วย ลูกๆ ก็น่ารัก ขยันไปโรงเรียนนี่“ มณีนิ่งมองหน้าน้อยระหว่างทองม้วนยกกาแฟมาเสิร์ฟ แล้วพูดต่อ
“ก็แค่น้อยถูกเหล้ากินแค่นั้นแหละ เรากินเหล้าซิ อย่าให้มันกินเรา กินกาแฟร้อนๆ ก่อนน้อย” น้อยยกขึ้นดื่มหน้าตาแปลกๆ เพราะเคยแต่กินเหล้ามากกว่า
“ผมเป็นคนใจอ่อน เห็นทีไรอดใจไม่ไหว เมียนี่ผมยังไม่เคยเมาขนาดเหล้าเลยนะครับ” น้อยพูดระบายความในใจ
“ฮะ ! งั้นน้อยก็รักเหล้ายิ่งกว่ารักเมียละซิ” มณีหยอกแล้วจ้องหน้า
“ก็เพราะว่าเมาเหล้าแหละครับ ผมก็เลยได้มัน” น้อยเสียงอ่อยแต่นัยน์ตาเป็นประกาย
“ทำไม? ปล้ำมันหรือ หรือว่าถูกแรมมันปล้ำเอา ฮือน้อย” มณีเห็นช่องให้น้อยสบายใจ
“มันขี้อายจะตาย! ผมซิเมาได้ที่ก็ใจกล้าปล้ำมันกลางวันแสกๆ เลยหัวหน้า “ น้อยพูดแล้วยิ้มเหมือนมีความสุขรู้สึกภูมิใจมากๆ
“เลยลูกสองคน หญิงชายด้วยซี แหม โชคดีจริงๆ นะน้อย” มณีหยอด น้อยยิ้มกว้างลืมเรื่องทุกข์
“อยู่ที่นี่ดีนะน้อย มีที่ดินปลูกบ้าน ที่ดินทำกินก็มี โรงเรียนก็มีให้ลูกๆ เรียนหนังสือ แล้วยังมีอาหารกลางวัน ทุนซื้อเสื้อผ้าสมุดดินสอเรียน เด็กๆ จะได้มีโอกาสเรียนสูงๆ ประการสำคัญน้อยกับเมียขยันๆ อีกนิดเดียวก็ปลดหนี้หมด ลดเหล้าเดือนละ 5 ขวดก็มีเงินฝาก อีกไม่นานเลยนะน้อย ทุกคนก็จะยอมรับและนับถือน้อย ทุกคนให้กำลังใจน้อยอยู่นะ” มณีใส่ไม่ยั้ง น้อยยิ้มด้วยความสุขและความหวัง ใบหน้าสดชื่นขึ้น
“ผมลาครับ รบกวนหัวหน้าทำงาน” น้อยยกมือไหว้ เดินยิ้มกลับไป หลังจากนั้น น้อยฝากเงินสวัสดิการเดือนละ 150 บาท ข่าวคราวน้อยเมาเตะเมียหายไป ทุกคนเห็นน้อยตั้งใจทำงานทุกวันๆ
มณีเข้าไปราชการที่กรมป่าไม้ แล้วเข้าพบเพื่อคารวะหัวหน้าฝ่ายและผู้ช่วยหัวหน้าฝ่ายปรับปรุงต้นน้ำ กองอนุรักษ์ต้นน้ำ พอนั่งปุ๊บก็ได้ยินเสียงหัวหน้าเอ่ยขึ้นว่า
“มณี วันที่ 22 มิถุนายน 2525 ท่านรองอธิบดี ป่าไม้เขตแพร่ และคณะ ผมไปด้วย ท่านจะไปเยี่ยม มณีกลับไปรอที่หน่วยแล้วกันนะ คงต้องรายงานสรุปให้ท่านรองฟัง ผมสั่งทางศูนย์ไปแล้วนะ อ้อ! ผมเล่าให้ท่านฟังเรื่องโรงเรียนในหุบเขาที่มณีกับชาวบ้านร่วมกันสร้าง ท่านคงแวะเยี่ยมชมแจ้งให้ครูทราบด้วยนะ” มณีรับฟังด้วยความสนใจ
ที่ประชุมศูนย์จัดการต้นน้ำน่าน
“ผมทราบจากหน่วยเหนือว่า ท่านรองอธิบดีกรมป่าไม้ ท่านมงคล ปราการไชย จะมาเยี่ยมหน่วยงานต้นน้ำทั้งหมด คงต้องวางแผนการเหมือนเดิม เริ่มต้นที่มณี แล้วขยับขึ้นเหนือไปเรื่อยๆ จนครบทุกหน่วย ขอให้ทุกคนเตรียมพร้อมด้วยครับ ” หัวหน้าศูนย์สั่งการ
วันที่รองอธิบดีกรมป่าไม้มาถึง เป็นช่วงบ่ายของวันที่อากาศร้อนอบอ้าวพอควร อาจจะร้อนเพราะมีเค้าฝน คณะเดินเข้าที่ทำการ หัวหน้าฝ่ายแนะนำให้รู้จักคณะผู้ติดตาม มณียืนตรงหน้าแผนที่หน่วยงานแล้วใช้ไม้ไผ่เล็กๆ ชี้นำการบรรยายสรุป พร้อมตอบข้อซักถาม ฟังจบท่านรองอธิบดีกรมป่าไม้เอ่ยขึ้นว่า
“ถ่ายรูปไว้เยอะนี่ ถ่ายเอาไว้ทำอะไรหรือ?”
“ถ่ายเก็บไว้เรื่อยๆ บันทึกงานนะครับ” มณีเล่าให้ท่านรองฟังขณะนั่งพลิกอัลบัมรูปไปเรื่อยๆ
“อยู่ในอัลบัมดูยาก ถ้าเขียนเป็นหนังสือแล้วแปะรูปประกอบคำอธิบาย จะมีคนเข้าใจงานได้ง่ายขึ้นนะ” ท่านรองมงคลพูดจบก็มองหน้ามณีๆ ยิ้มแล้วรับคำ
“ลงไปดูงานหมู่บ้านดีกว่าไหม เออ ! หัวหน้าฝ่ายปรับปรุงต้นน้ำเรามีเงินมาก้อนหนึ่งใช่ไหมที่จะแจกเป็นทุนการศึกษาให้กับโรงเรียน ”
ท่านรองพูดขึ้น หัวหน้าฝ่ายรีบขานรับแล้วเดินเข้าไปหา พลางก็ยื่นซองเงินให้กับท่านรองมงคล คณะเดินไปตามถนนน้อยเชื้อเวียง มณีรีบรายงาน
“ชื่อถนนนี่ตั้งเป็นเกียรติแก่ท่านปลัดจังหวัดน่านที่เข้ามาเยี่ยมเยียนแล้วเห็นพวกผมขุดถนนด้วยมือ ท่านก็เลยส่งรถ ร.พ.ช.เข้ามาช่วยปรับให้ใหม่ครับ”
ท่านรองฟังด้วยสายตาจับหน้ามณีนิ่ง ยิ้มกว้างแล้วเดินต่อไป พอถึงจุดสูงสุด ท่านรองหยุดเดินแล้วมองลงไปในหมู่บ้านที่เป็นหุบเขากว้างขวางท่านยกกล้องถ่ายรูปแล้วเดินต่อ มณีนำทางไปโรงเรียน คณะครูรอรับหน้าโรงเรียน พอรู้ว่าท่านรองอธิบดีมีทุนการศึกษามาให้ก็รีบดำเนินการให้นักเรียนมารวมตัวกันอีกห้องหนึ่ง คณะนั่งตามเก้าอี้ที่ครูรีบจัดให้นั่งในห้องเดียวกับนักเรียน
“กราบเรียนท่านรองอธิบดีกรมป่าไม้ โรงเรียนขอกราบขอบพระคุณที่ท่านและคณะได้กรุณามาเยี่ยมเยียน พร้อมด้วยเงินทุนส่งเสริมการศึกษาอีกจำนวนหนึ่ง 22,000 บาท นักเรียนเข้าแถวเข้ามาครั้งละ 10 คนเท่าจำนวนผู้ที่จะมอบทุนให้เริ่มต้นที่เด็กเล็กก่อน แล้วตามด้วยชั้นต่างๆ นักเรียนปฏิบัติได้”
สิ้นเสียงครูใหญ่ นักเรียนเรียงตัวกันเข้าไปอย่างกับปูใส่กระด้ง ครูโสภณ ครูอรหรืออัม ช่วยกันจัดแถว แล้วให้คำนับขอบคุณ ทุกคนได้รับซองแล้วออกไปนอกห้อง หลังการมอบทุน ท่านรองอธิบดีกรมป่าไม้เดินไปคุยเล่นกับเด็กๆ ด้วยความเอ็นดู โดยเฉพาะเด็กชายคนหนึ่งที่ตัดผมทรงขั้นบันได ลายไปทั้งหัว
“ทรงใหม่?” ทุกคนดูมีความสุขที่ได้ให้ ชาวบ้านที่กลับจากงานแล้ว พอรู้ก็มายืนมุงดูด้วยความสนใจ
“ท่านครับ ตอนเปิดโรงเรียนพวกเราหาทุนได้แค่ 9,000 บาทเศษๆ ถึงวันนี้ก็เลยดูเด็กๆ ยังไม่สมบูรณ์นัก บางคนต้องรอเปลี่ยนเสื้อผ้ากับน้องถึงจะมีชุดใส่มาเรียน ทุนของท่านและคณะคงช่วยได้มาก ผมกราบขอบพระคุณครับ” มณีกราบขอบพระคุณท่านรองและคณะ ท่านพยักหน้าพร้อมกับพูดขึ้นว่า
"เดี๋ยวบริจาคปัตตาเลี่ยนให้โรงเรียนตัวหนึ่ง จะได้ตัดผมนักเรียนได้เรียบร้อยขึ้นกว่านี้” พูดเสร็จก็หัวเราะด้วยความขำขัน คณะเดินต่อไปยังอ่างเก็บน้ำ ยืนมองดูกันพักหนึ่งก็ไปนั่งกินกาแฟที่ศาลาแปดเหลี่ยมกลางน้ำ
“เดิมเป็นห้วยที่คดไปคดมาผมเลยขุดเป็นสระ เพราะว่าเป็นห้วยแห้งมีน้ำเพียงฤดูฝนฤดูเดียว หากไม่เก็บกักน้ำไว้ใช้ ห้วยก็จะแห้งไม่มีน้ำครับ ถนนหนทาง สนามโรงเรียน และอ่างเก็บน้ำ ล้วนได้รับความกรุณาจากท่านปลัดจังหวัดน่าน ในฐานะนายกองค์การบริหารส่วนจังหวัดครับ” มณีรายงาน
“ถ้าทุกคนทำงานอย่างมณี ไม่เกิดปัญหาแน่นอน” ท่านรองมงคลชมต่อหน้าธารกำนัล มณียิ้มแต่เขินสีหน้าบอกไม่ถูก นานๆ จะมีคนชมสักครั้ง
หลังจากท่านรองอธิบดีกรมป่าไม้เดินทางกลับไปไม่กี่เดือน ทีวี หนังสือพิมพ์ วิทยุ ตีข่าวเรื่องเฮลิคอบเตอร์ตกที่จังหวัดนครราชสีมา ตายหมู่ 11 ศพ ในจำนวนนั้นมีท่านรองอธิบดีกรมป่าไม้เจ้าของทุนด้วย มณีกับประเสริฐตกใจจนหน้าถอดสี ความเศร้าสะเทือนใจมาไวเกินไป มณียืนน้ำตาคลออยู่หน้าที่ทำการอย่างหดหู่ และตัดสินใจเดินทางเข้ากรุงเทพเพื่อไปเคารพศพท่าน
เรื่องรองอธิบดีกรมป่าไม้เสียชีวิต ชาวบ้านภูพยับหมอกยังคุยถึงเรื่องทุนการศึกษาที่ท่านให้ไว้ และก็เป็นห่วงกันว่า คงจะหมดไปเสียแล้วกระมัง ความเครียดเรื่องนี้เกิดทุกครั้งที่โรงเรียนเชิญผู้ปกครองประชุม
“ครูครับ ท่านรองอธิบดีเสียไปแล้ว ทุนการศึกษาของโรงเรียนเราจะมีไหมครับ?”
“ไม่ทราบเหมือนกัน ต้องรอถามหัวหน้ามณีก่อน”
หลังงานศพท่านรองอธิบดีคนดี มงคล ปราการไชย มณีเดินทางกลับมาที่ทำการหน่วยเหมือนปกติ พอรู้ว่าหัวหน้ากลับมาแล้ว ครูและ ชาวบ้านเดินขึ้นมาหาหลังเลิกงานเหมือนนัดหมาย
“ท่านไปตรวจราชการร่วมกับรองปลัดกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ โดยมีคณะนายพลทหารเป็นผู้นำตรวจ ก็เรื่องงานที่เกี่ยวข้องกับการจัดหมู่บ้านป่าไม้ในป่าสงวนแห่งชาติ เป็นการแก้ปัญหาความมั่นคงของประเทศ แต่พอเครื่องเฮลิคอปเตอร์ขึ้นไปได้เพียง สิบกว่านาที เครื่องก็ระเบิดตูม ตายหมดทั้งลำ 11 ศพ ท่านเป็นข้าราชการระดับสูงที่มีชื่อเสียงมากในเรื่องวิชาการป่าไม้ และเรื่องความซื่อสัตย์สุจริต “
มณีหยุดพูด น้ำตาคลอ ก้มหน้าลงแล้วเงยหน้าขึ้นอีกครั้ง น้ำตาไหลเป็นทาง เสียงพึมพำกันทั่วห้อง บางคนเช็ดน้ำตาป้อยๆ บางคนปล่อยฮือๆ
“ผมใคร่ขอเรียนเชิญพี่น้องบ้านภูพยับหมอกทุกคนลุกขึ้นยืนไว้อาลัยแด่ดวงวิญญาณของท่าน 1 นาทีครับ “
ชาวบ้านลุกขึ้นยืนและก้มหน้านิ่งไว้อาลัยทุกคน ไม่เว้นแม้แต่เด็กๆ ที่มาร่วมประชุมด้วย มณีเงยหน้าขึ้นแล้วกล่าว “ขอบคุณ”
“พี่น้องครับ ผมไม่ได้สนิทสนมกับท่านรองอธิบดี แต่พอหัวหน้าฝ่ายเรียนให้ท่านทราบว่า มีหมู่บ้านกลางป่าและเพิ่งจะสร้างโรงเรียนให้กับลูกหลานที่ยากจน ท่านก็ระดมทุนเพื่อมาแจกเมื่อคราวที่แล้วนั่นแหละ หัวหน้าฝ่ายเล่าให้ฟังว่า
“สมัยที่เรียนคณะวนศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ บางเขน ท่านรองเรียนเก่งมากสอบได้คะแนนดีที่สุดเสมอ แต่แล้วหัวหน้าครอบครัวของท่านเสียไป จึงไม่พร้อมที่จะเรียน ต้องลาออก แต่พวกเพื่อนๆ ไม่ยินยอม เลยร่วมใจกันเจียดเงินส่งให้ท่านได้เรียนจนจบพร้อมกัน พอเห็นว่ามณีอยากให้เด็กๆ ได้เรียนหนังสือก็เลยชื่นชอบมาก ขอมาเยี่ยมและระดมทุนดังกล่าว”
ทุกคนที่ได้ยินเรื่องร้อง “อ๋อ”
“หัวหน้าคะ โรงเรียนของเราน่าจะมีรูปท่านมาติดสักบานเพื่อให้เด็กๆ รู้ว่าท่านเคยมาให้ทุนเรียนที่นี่” ป้าคำเสนอ มีเสียงพูดเห็นด้วย
“ผมจะลองขอจากทางครอบครัวท่านนะครับ” มณีสนอง
เมื่อมณีจะเข้าไปราชการกรมป่าไม้ประจำเดือน มณีทำบันทึกเรียนผู้อำนวยการกองผ่านหัวหน้าฝ่ายปรับปรุงต้นน้ำ เรื่องชาวบ้านภูพยับหมอกขอรูปในเครื่องแบบข้าราชการ 1 รูปเพื่อติดไว้ในตัวอาคารเรียนอันเป็นอนุสรณ์สถานสำหรับท่าน
มณีกลับมาปฏิบัติงานตามปกติ สัปดาห์ถัดมามีหนังสืออนุญาตและส่งรูปมาให้ติดในห้องพักครู เด็กๆ และชาวบ้านได้เห็นท่านดังใจ สำนึกของท่านๆรำลึกว่าเพื่อนเคยให้ทุนท่านได้เรียนจนจบปริญญาตรี ส่วนชาวบ้านสำนึกในพระคุณที่ท่านให้ทุนการศึกษาแก่เด็กๆ จิตสำนึกดีมีคู่โลกเสมอ