คงคาเดือด

คงคาเดือด





ชื่อพื้นเมือง  หมากเล็กหมากน้อย ช้างเผือก ตะไล ตะไลคงคา สมุยกุย
ชื่อวิทยาศาสตร์  Arteuillea arborescens Pierre
ชื่อวงศ์              SAPINDACEAE
สถานภาพ  ไม้นอกประเภทหวงห้าม
นิเวศวิทยาและการกระจายพันธุ์
     ในประเทศ  ตามป่าเบญจพรรณ
     ในต่างประเทศ  เอเซียตะวันออกเฉียงใต้
ลักษณะทั่วไป 
     ต้นไม้  ไม้ยืนต้นขนาดกลาง สูง 8-15 เมตร ผลัดใบ เรือนยอดรูปไข่ ทึบ เปลือกนอกสีเทาอมดำเรียบหรือแตกล่อนเป็นแผ่น เปลือกในสีขาว กิ่งก้านมาก
     ใบ  ใบประกอบแบบขนนก ปลายคู่ เรียงสลับ ใบย่อยเรียงตรงข้ามหรือเยื้องกัน 4-5 คู่ ใบรูปไข่หรือรูปใบหอก กว้าง 2.5-4 ซม. ยาว 4.5-7 ซม. ปลายใบเป็นติ่งแหลมหรือเรียงแหลม โคนใบสอบหรือเบี้ยว ขอบใบเป็นคลื่น แผ่นใบบางสีเขียวเข้ม ผิวใบด้านล่างสากมือ เส้นแขนงใสบข้างละ 10-12 เส้น ก้านใบย่อยยาว 2-6 มม.
     ดอก  ดอกออกเป็นช่อแบบช่อแยกแขนงที่ปลายกิ่ง ช่อดอกยาว 30-40 ซม. กลีบเลี้ยง 5 กลีบ กลีบดอก 2-4 กลีบ ดอกบานเต็มที่กว้าง 1-1.5 ซม. ดอกสีน้ำตาลมีกลิ่นหอม
     ผล  ผลอ่อนเขียวมีปีก 3 ปีก ขนาด 3.5-5 ซม. ผลแก่สีน้ำตาล มี 3 เมล็ดต่อผล เมล็ดค่อนข้างกลมสีดำ ปีกผลช่วยการกระจายพันธุ์ได้กว้างขวาง
     ระยะเวลาการออกดอกและเป็นผล
          ออกดอก   พ.ย.-ธ.ค.
          ผลแก่       ม.ค.-ก.พ.
     การขยายพันธุ์  เพาะเมล็ดง่ายที่สุด
การใช้ประโยชน์
     ด้านเป็นไม้ประดับ  เป็นไม้ยืนต้นที่ไม่มีดอกสวยงาม มีเพียงร่มใบเขียวครึ้ม แต่มีคุณค่าทางสมุนไพรมาก ปลูกประดับเพื่อให้ร่มเงาได้ในดินหลายสภาพ เติบโตเร็ว ใช้พื้นที่ปลูก 3x3 เมตรขึ้นไปได้ ยิ่งกว้างเรือนยอดยิ่งขยายกว้าง
     ด้านสมุนไพร สรรพคุณ
          ต้น  ฆ่าพยาธิ แก้ไอ แก้ไข้
          เปลือก  แก้ไอ แก้ไข้ แก้คัน เจริญอาหาร แก้ซางตัวร้อน แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้แสบร้อนตามผิวหนัง
          เนื้อไม้  ขับพยาธิ ฆ่าพยาธิผิวหนัง แก้ซางตัวร้อน ดับพิษไข้ แก้ร้อนในกระหายน้ำ เจริญอาหาร
          ใบ  แก้ไอ แก้ไข้ ฆ่าพยาธิ
          ไม่ระบุส่วนที่ใช้  แก้พุพอง แก้น้ำเหลืองเสีย แก้โรคผิวหนังเปื่อยเน่า
ข้อมูลการวิจัยที่สำคัญ
     สารเคมี   -sitosterol : stigmasterol
     ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
          ไม่มีรายงานการวิจัย