วัดพระบรมธาตุนครชุม ปูชนียสถานเมืองกำแพงเพชร
โดยธงชัย เปาอินทร์ เรื่อง-ภาพ
บ้านเมืองไหน จังห วัดใดก็ล้วนมีวัดพระบรมธาตุเจดีย์ รูปทรงตามศิลปะของเมืองที่สร้าง วัดพระบรมธาตุนครชุม จังหวัดกำแพงเพชรก็เช่นกัน เป็นวัดพระบรมธาตุที่สร้างขึ้นด้วยศิลปะของเมืองนั้นเช่นกัน แต่แตกต่างออกไปด้วยเหตใดกันหรือ ต้องตามไปชมให้ถึงที่ จึงจะได้รู้ว่า ทำไม พระบรมธาตุเจดีย์ของเมืองนครชุมในอดีตจึงแตกต่างไปจากศิลปะร่วมสมัยสุโขทัย ดังที่เห็นอยู่ในปัจจุบันนี้
ปีพ.ศ.1897 พระมหาธรรมราชาลิไท ครองราชย์กรุงสุโขทัยสวรรคตปีพ.ศ.1919 ระหว่างนี้ทรงปกครองอาณาจักรสุโขทัยด้วยการบำรุงพระศาสนา ทรงผนวชที่วัดป่ามะม่วง ปวงชนชาวสุโขทัยจึงศรัทธาพุทธศาสนา
ทรงนิมนต์พระสามิสังฆราชาเมืองลังกาให้เสด็จมาเป็นพระสังฆราชกรุงสุโขทัย
พระองค์โปรดให้สร้างพระบรมธาตุเจดีย์ทรงพุ่มข้าวบิณฑ์(ดอกบัวตูม)ตามศิลปะสุโขทัย จำนวน 3 องค์ ตั้งอยู่บนฐานเดียวกัน ณ เมืองนครชุม องค์ที่หนึ่งอยู่ทางทิศตะวันตกของวิหาร เพื่อถวายพระรามคำแหงมหาราช องค์กลางเพื่อถวายพระบิดา พระยาเลอไท และองค์ที่อยู่ทางทิศตะวันออกของวิหารเพื่อเป็นเจดีย์ประจำพระองค์
พระเจดีย์องค์กลางประดิษฐานพระบรมธาตุจากลังกา 9 องค์ในภาชนะรูปเรือสำเภา พระบรมธาตุเจดีย์ทั้งสามองค์วางฐานรากด้วยศิลาแลงแล้วก่อตัวพระเจดีย์ด้วยอิฐตามแบบอย่างศิลปะสุโขทัย นอกจากนั้นยังทรงปลูกต้นศรีมหาโพธิ์ที่ได้มาจากลังกาทวีป เชื่อกันว่าเป็นต้นโพธิ์ต้นที่พระพุทธเจ้าตรัสรู้ ปัจจุบันี้เติบโตมากๆ นับสิบคนโอบ
หลักฐานที่พิสูจน์ได้เป็นหลักศิลาจารึกนครชุม หลักที่ 3(จารึกนครชุม) โดยพบที่มุกเด็ดของพระวิหาร ปัจจุบันหลักศิลาจารึกอยู่ที่วัดเสด็จ กรุงเทพ
เมื่อกรุงสุโขทัยล่มสลาย เมืองนครชุมที่เคยเจริญรุ่งเรืองก็ล่มสลายไปด้วย แม่น้ำปิงกัดเซาะตลิ่งจนวัดล่มถล่มลงไปในแม่น้ำใหญ่ พระยาตะก่า คหบดีชาวพม่าซึ่งเป็นพ่อค้าไม้ได้ขอพระบรมราชานุญาติ เพื่อบูรณะปฏิสังขรณ์พระบรมธาตุเจดีย์ ด้วยการสร้างเจดีย์ทรงมอญขนาดใหญ่ครอบองค์พระเจดีย์ทั้งสามองค์ ครั้นถึงปีพ.ศ.2418 การก่อสร้างยังไม่แล้วเสร็จ พระยาตะก่าตายเสียก่อน
ต่อมาน้องชายพระยาตะก่าชื่อพะโป้ ได้สานต่อเจตนารมณ์ของพี่ชายจนสำเร็จเรียบร้อยในปีพ.ศ.2448 พร้อมกับนำฉัตรศิลปะพม่าประดิษฐานไว้เหนือยอดเจดีย์ในปีพ.ศ.2449ด้วย พระบรมธาติเจดีย์จึงมีรูปทรงตามแบบอย่างศิลปะพม่าดังที่เห็นในปัจจุบันนี้ ซุ้มจรนำบรรจุด้วยพระพุทธรูปรายล้อมดังที่เห็น ทุกวันนี้วัดได้ปลูกต้นชวนชมลงกระถางตั้งไว้รอบๆพระบรมธาตุเจดีย์ก็สวยงามดี ด้วยว่าปลูกไว้กลางแดดจ้า ต้นกล้าชนิดนี้ก็ยิ่งออกดอกให้ชมสมใจ
ส่วนต้นโพธิ์ลังกาต้นใหญ่ยักษ์นั้นไม่มีเวลาพอที่จะถ่ายรูปมาอวด กลับไปเมื่อใดก็คงได้เห็นกันแน่ๆ วัดพระบรมธาตุเจดียารามเป็นวัดหลวงมาแต่ครั้งพระมหาธรรมราชาที่1.ลิไท ด้วยว่าเมืองนครชุมในครั้งนั้นเจริญรุ่งเรื่องยิ่ง แต่ในกาลต่อมาเมื่อกรุงสุโขทัยเสื่อมสลายไป เมืองนครชุมได้กลายเป็นเมืองร้าง ทุกวันนี้ เมืองนครชุมได้กลายเป็นอดีตไปแล้ว เหลือเพียงตำบลนครชุมให้รำลึกถึงได้เท่านั้น ทุกวันขึ้น15 ค่ำ เดือน 3 เป็นเวลา 5 วัน 5 คืน ถือเป็นประเพณีไหว้พระธาตุในชื่อ นพพระ-เล่นเพลง
วัดพระบรมธาตุนครชุม หรือวัดพระบรมธาตุเจดียาราม ตั้งอยู่ที่ 15/11 ม.3 ต.นครชุม อ.เมือง จ.กำแพงเพชร โทร 055-616228-9 ,055-616366 บนเนื้อที่ 32-2-0 ไร่ ริมคลองสวนหมาก แต่เดิมตั้งอยู่ริมฝั่งแม่น้ำปิงฝั่งตะวันตก แต่ถล่มทะลายลงไปจนถึงกับต้องใช้ศิลาแลงที่เป็นวัตถุตั้งต้นการก่อสร้างพระเจดียืถมตาฝั่ง