ม้าลำปาง นิยามสองความหมาย โดยธงชัย เปาอินทร์ เรื่อง-ภาพ

ม้าลำปาง  นิยามสองความหมาย

โดยธงชัย เปาอินทร์ เรื่อง-ภาพ

           ปีพ.ศ.2516 ผมบรรจุเป็นนักวิชาการป่าไม้ตรี สวนสักห้วยทาก อำเภองาว จังหวัดลำปาง นัดกับเพื่อนที่บรรจุสถานีวนกรรมลำปาง ซึ่งอยู่ใกล้ๆกัน เราสองคนตัดสินใจเดินทางไปด้วยรถไฟ นั่งกินเหล้าเคล้าเสียงรถไฟ กะฉึกกะฉัก จนดึกดื่นจึงขึ้นไปนอนที่เตียงบนกับเตียงล่าง หลับไปเพราะฤทธิ์เหล้าหรือเพราะเสียงล้อรถไฟบดกับรางตอบไม่ได้ แต่ก็หลับปุ๋ย เช้าตื่นด้วยเสียงจอแจของผู้คน รีบกระโจนลงจากรถไฟที่สถานีนครลำปาง โฮ รถม้าจอดเรียงรายไว้รอรับผู้โดยสาร รถสามล้อก็กระแย่งเข้ามาเรียก ตัดสินใจกันว่าไปรถม้ากันเนาะ

ม้าลำปางทุกตัวต้องใส่บ้องบังตาด้านข้างกันตื่นตกใจ จึงมองเห็นตรงๆเท่านั้น

           หนุ่มห้าวสองคนนั่งรถม้าไปตามที่ปรารถนา เสียงเกือกม้ากระทบถนนดังกุบกับกุบกับ เรานั่งเบียดกันนิดๆ อากาศเดือนตุลาคมเย็นเยือกยิ่งมีลมปะทะเข้าใบหน้าจนชา  ยิ่งรู้สึกหนาว แต่โค้งหลังคารถม้าช่วยบดบังหมอกที่ลอยสวนมาตามแรงลม  และนั่นคือความหลังของชายชราที่ผ่านมานานกว่า 38 ปี ในความทรงจำยังจำกลิ่นขี้ม้าและตดม้าได้อยู่เลย วันนี้ เขียนเรื่องรถม้าลำปางในความหมายที่แตกต่าง ก็อดนึกถึงวันคืนเก่าๆที่เคยเที่ยวเทียวไปด้วยรถม้าลำปาง

           ย้อนอดีตไปเมื่อปีพ.ศ.2458 เจ้าบุญวาทย์วงศ์มานิตย์ เจ้าผู้ครองนครลำปางองค์สุดท้าย ได้ซื้อรถม้าจากกรุงเทพมาจากแขกคนหนึ่งแล้วก็จ้างให้นำส่งพร้อมกับจ้างให้ทำหน้าที่สารถีไปด้วย ต่อมารถยนต์ในกรุงเทพมีมากขึ้น รถม้าถูกขายทอดตลาดไปตามจังหวัดต่างๆ แต่ในจังหวัดลำปางใช้ประโยชน์รถม้ามากที่สุด ถึงกับตั้งสมาคมล้อเลื่อน ปีพ.ศ.2507 สถิติกรมตำรวจว่ามีรถม้าในจังหวัดลำปาง 185 คัน แต่เมื่อโลกวิวัฒนาการมากขึ้น ปีพ.ศ.2536 เหลืออยู่เพียง 70 คัน แต่ใช้กันจริงๆเพียง 50 คัน

            ถ้าวันนี้ คุณได้ไปเที่ยวจังหวัดลำปาง ช่วงกลางวันที่ข้างศาลากลางจังหวัดจะมีรถม้าจอดเรียงกันอยู่เพื่อรอรับนักท่องเที่ยวว่าจ้าง อัตรา รอบเมือง 100 บาท และถ้ารอบเมืองสองฝั่งแม่น้ำวัง 150 บาท แต่ถ้าเช่านั่งเป็นชั่วโมงก็ตกราวๆ 200 บาท (ราคาเมื่อพ.ศ.2537) รถม้าลำปางมี 3 แบบ รถม้า 4 ล้อ ตัวถังโค้งงอเป็นรูปเรือ รถม้า 2 ล้อ ใช้ฝึกม้าและใช้ส่วนตัว และรถม้าแบบกระบะ มี 4 ล้อ ใช้ขนขยะมูลฝอย ทุกวันนี้ ม้าลำปางยังมีบริการนักท่องเที่ยวและผู้คนที่สัญจรกันระหว่างตลาดกับบ้านร้านค้า

            นั่นคือมิติหนึ่งในความหมายของม้าลำปาง แต่อีกมิติหนึ่ง ความหมายที่กลายเป็นตำราก็เนื่องมาจากว่า อันว่าม้าลำปางที่ใช้ลากจูงรถม้านั้นเขาจะใส่บ้องป้องกันม้าตื่น โดยให้เห็นแต่เพียงด้านหน้าเท่านั้น เมื่อม้าวิ่งเหยาะๆไปบนถนนที่มีรถราขวักไขว่ จะไม่ตื่นตกใจ

            วันนี้ กลายเป็นคำสอนของอาจารย์หลายมหาวิทยาลัยที่มักกล่าวว่า ทัศนคติหรือมุมมอง หรือวิสัยทัศน์ ของใครสักคนหนึ่งที่มองด้านเดียว มองไปแต่ข้างหน้าอย่างม้าลำปาง เป็นทัศนวิสัยของคนที่มองโลกแคบ ไม่เปิดกว้างทางความคิด ถึงกับบริภาษกันแรงๆว่า

            "มึงมันม้าลำปาง"