สวนรุกขชาติกำแพงแสน

สวนรุกขชาติกำแพงแสน

เมืองเก่าท้าวแสนปม ชวนเที่ยว

โดย ป่าน  ศรนารายณ์ เรื่อง-ภาพ

           วันนี้ป่านอยากแนะนำสถานที่พักผ่อนหย่อนใจในธรรมชาติของป่าไม้ขนากย่อมๆใกล้เมืองแห่งหนึ่ง ชื่อว่าสวนรุกขชาติกำแพงแสน แต่คนกำแพงแสนนิยมเรียกกันว่า สวนรุกขชาติเมืองเก่ากำแพงแสน อันหมายถึงเมืองเก่าของท้าวแสนปมในนิทานพื้นบ้านของยุคสมัยทวารวดี ซึ่งพื้นที่นี้มีคูเมืองล้อมรอบเป็นรูปสี่เหลี่ยม มีกำแพงดินโดยรอบเช่นกัน ร่องรอยดังกล่าวปรากฎบนแผนที่ดาวเทียมชัดเจน อันแสดงถึงความเก่าแก่และร่องรอยแห่งอารยะธรรมเก่า

รูปเมืองเก่ากำแพงแสน 18 ธค.2518 กรมแผนที่ทหาร เห็นลำห้วยยางใกล้ๆ

            เมืองเก่ากำแพงแสนแห่งนี้ มีพื้นที่ราว 315  ไร่ กว้าง 757 เมตร ยาว 803 เมตร  ประกาศเป็นโบราณสถานเล่มที่ 52 หน้า 3686 วันที่ 8 มีนาคม พ.ศ.2478 ในความคุ้มครองของกรมศิลปากร  เป็นเมืองเล็กๆริมฝั่งห้วยยาง(คลองท่าสาร-บางปลา) ระหว่างเมืองนครไชยศรีและเมืองอู่ทอง เพื่อควบคุมเส้นทางการค้าต่างเมือง ไม่มีโบราณสถานใดๆเหลืออยู่ ที่ขุดค้นได้เก็บรักษาไว้ที่วัดกำแพงแสน แต่ไม่แน่ใจว่าจะยังอยู่หรือไม่เพราะเจ้าอาวาสไม่ยอมเปิดให้เข้าชม

เส้นทางในสวนรุกขชาติ

              เมืองเก่ากำแพงแสน มีประตูทางเข้าได้ 4 ประตูคือ ทิศเหนือรียกว่าประตูท่านางสรง  ทิศใต้เรียกว่าประตูท่าช้าง ทิศตะวันออกเรียกว่าประตูท่าพระ และทิศตะวันตกเรียกว่าประตูท่าตลาด ภาพถ่ายทางอากาศนี้ถ่ายเมื่อวันที่ 17 ธันวาคม 2518 โดยกรมแผนที่ทหาร จะเห็นไดด้ว่ารูปร่างของเมืองในกำแพงนั้นเป็นอย่างไร 

ต้นกล้าตะโกนากำลังเติบใหญ่ เปลือกย่างไฟดองเหล้า

              แต่ปัจจุบันนี้มีหน่วยราชการที่เกี่ยวข้องคือ พื้นที่ป่าไม้ส่วนหนึ่งประกาศเป็นสวนรุกขชาติกำแพงแสน ในความดูแลของสำนักบริหารพื้นที่อนุรักษ์ที่ 13(บ้านโป่ง) โรงเรียนเมืองเก่ากำแพงแสน ค่ายลูกเสือกำแพงแสน และกรมศิลปากร มีถนนลาดยางเป็นวงรอบ สามารถปั่นจักรยานชมต้นไม้ใบหญ้าได้ทั่วถึง ปลอดภัย มีสระน้ำขนาดย่อมๆให้นั่งเล่นรับลมเย็นๆ หรือปิกนิคได้แบบปู่เสื่อกันตามชอบ เวลาเปิดปิด 06.00-18.00 น.

เถาวัลย์รกเรื้อแต่น่าทึ่ง

             ปากทางเข้าฝั่งตรงข้ามโลตัส ติดกับตลาดรุ่งเจริญ ถนนคอนกรีตอย่างดี ถ้ามาช่วงต้นคูนบานดอกเหลืองตลอดถนน งดงามมาก ปากทางเข้าค่ายลูกเสือเป็นรูปเสือหมอบ มีคูเมืองเก่าล้อมรอบ ถนนลาดยางผ่ากลางสวน ขวามือเป็นมณฑปพระพุทธรูปองค์ดำ ส่วนซ้ายมือมีแต่มณฑปยังไม่มีระพุทธรูปประดิษฐาน ลึกเข้าไปใต้ร่มเงาต้นไม้นานาพันธุ์เป็นบ้านพักเจ้าหน้าที่สวนรุกขชาติอยู่ซ้ายมือ มีแปลงเพาะกล้าไม้ให้ขอไปปลูกได้อยู่รอบๆบริเวณ

สัญลักษณ์ค่ายลูกเสือ

              เลยบ้านพักเจ้าหน้าที่เข้าไปมีสระน้ำขนาด 2 ไร่ รอบๆเป็นต้นไม้ใหญ่น้อยให้ร่มเงาเย็นสบายดี พื้นที่โดยรอบเป็นที่ราบ ปูเสื่อตั้งวงปิกนิคได้เลย มีถนนลาดยางและลาดฝุ่นให้ปี่นจักรยานหรือเดินหรือวิ่งออกกำลังกายได้ทั่วทั้งรอบเมืองเก่ากำแพงแสน ไม่มีศิลปวัตถุโบราณให้ชมแต่อย่างใด มีแคมป์ใหญ่เป็นศาลาแปดเหลี่ยมติดแอร์และลานกว้างให้ตั้งวงแคมป์ไฟร์ได้

ต้นหนามเคล็ดหรือไรกันแน่ แหล่งเรียนรู้พืชสมุนไพรชั้นเยี่ยม

               บอกตามตรง  ป่านไปสวนรุกขชาตินี่ได้ขอพันธุ์ไม้กลับมาปลูกที่บ้าน ได้ไปถ่ายรูปดอกไม้ป่าเพื่อเขียนหนังสือ ต้นไม้ยาน่ารู้ และ ได้ถ่ายรูปนกและสัตว์ป่าขนาดเล็กเช่นกระรอก กระแต ในแต่ละฤดูจะมีดอกไม้ป่าแตกต่างกันไปตามธรรมชาติของแต่ละชนิดพันธุ์ ซึ่งสวนสาธารณะ สวนพฤกษศาสตร์  วนอุทยาน หรืออุทยานแห่งชาติ ก็เกิดการเปลี่ยนแปลงเช่นเดียวกัน การท่องเที่ยวในพื้นที่ธรรมชาติเหล่าป่านจึงนิยมไปตามแต่ละฤดูกาล

ดอกไม้ป่าต้นนี้ดอกดกมากและส่งกลิ่นหอมตลบอบอวล

              สวนรุกขชาติกำแพงแสน ได้กลายสภาพเป็นโลเกชั่นหรือสถานที่ที่บรรดานักสร้างละครทีวี ภาพยนตร์แผ่น ได้เข้ามาขอใช้พื้นที่ผ่านกรมศิลปากรเพื่อถ่ายทำกันตลอดปี ป่านไปเมื่อหลายเดือนก่อนก็ได้ไปยืนชมการถ่ายทำละครทีวีเรื่องเสือสมิง เร็วๆนี้ไปอีกก็ได้เห็นการสร้างฉากและถ่ายทำละครเรื่องศีลห้า มีความเคลื่อนไหวในพื้นที่ไม่เบื่อเลยเชียว เพื่อให้เกิดความเข้าใจดีขึ้นประกอบทัศนวิสัยในการเข้าไปเยี่ยมยาม จึงอยากนำเสนอให้ทราบกันว่า   

นกเค้าจุก็มาเสนอหน้าตาแป๋วแหวว

              สวนรุกขชาติกำแพงแสน ตั้งเมื่อพ.ศ.2526 ตั้งอยู่ม.3 ต.ทุ่งขวาง อ.กำแพงแสน จ.นครปฐม 73140 ประกอบด้วยพันธุ์ไม้ป่าเช่นต้นแจง แฉลบ มะเกลือ ตะโกนา แคขาว ฉนวน คงคาเดือด ช้องนาง ตะเคียนทอง อุโลก ฯลฯ นกที่พบเช่นจาบคาหัวเขียว นกเค้าจุด นกเอี้ยงสาริกา นกเอี้ยงหงอน นกเขาไฟ นกเขาใหญ่ นกเขาเล็ก นกอีแพรด นกกระจิบ นกกระแตแต้แว้ด เจ้าหน้าที่เล่าว่าในช่วงอากาศหนาวจะมีนกเหยี่ยวมีหงอนมากันเป็นฝูง นกปกติจะหายเงียบไปหมด ปีหน้าธันวาคม 2556 ป่านจะไปจ้องถ่ายรูปมาอวดให้ได้

นกแซงแซวหางบ่วงใหญ่ พบได้ที่นี่

                 สวนรุกขชาติ (Arboretum) เป็นสวนเล็กๆ มีพื้นที่น้อยกว่าสวนพฤกษศาสตร์ สร้างขึ้นเพื่อรวบรวมพันธุ์ไม้ต่างๆ จากทั่วโลกมาปลูกไว้  เพื่อให้เป็นหมวดหมู่ ง่ายแก่การศึกษาหาความรู้ ส่วนใหญ่นิยมติดชื่อสามัญ ชื่อวิทยาศาสตร์ และชื่อวงศ์ไว้ด้วย นอกจากนั้นยังอาจติดป้าแสดงถึงคุณประโยชน์จากต้นไม้พันธุ์นั้นๆไว้ด้วย ภายในสวนรุกขชาติควรมีถนนให้นักท่องเที่ยวหรือผู้ที่สนใจเข้ามาเดินได้สะดวก อีกทั้งยังเป็นการพักผ่อนหย่อนใจ ปิกนิค ขี่รถจักรยาน เดินออกกำลังกาย ชื่นชมความสวยงามของต้นไม้และดอกไม้ตามธรรมชาติ

นกเอี้ยงหงอนหาโพรงไม้ทำรังออกไข่

           พื้นที่ที่ประกาศหรือจัดตั้งให้เป็นสวนรุกขชาติของกรมอุทยานแห่งชาติ,สัตว์ป่าและพันธุ์พืช ส่วนใหญ่เป็นพื้นที่ในป่าสงวนแห่งชาติ หรือพื้นที่ป่าไม้ถาวรของชาติ หรือพื้นที่ราชพัสดุ หรือพื้นที่ของกรมศิลปากร เช่นพื้นที่ของเมืองเก่ากำแพงแสนซึ่งกรมศิลปากรได้ขึ้นทะเบียนโบราณวัตถุไว้แล้ว แต่เนื่องจากในพื้นที่ดังกล่าวมีพันธุ์ไม้ป่าขึ้นอยู่หนาแน่น กรมป่าไม้ในขณะนั้นจึงเห็นสมควรประกาศจัดตั้งเป็นสวนรุกขชาติเมืองเก่ากำแพงแสน อ.กำแพงแสน จ.นครปฐม ปัจจุบันนี้สวนรุกขชาติ,วนอุทยาน,สวนพฤกษศาสตร์ สังกัดกรมอุทยานแห่งชาติ,สัตว์ป่าและพันธุ์พืช

กระท่อมสร้างเพื่อถ่ายทำละครทีวี

           สวนรุกขชาติ วนอุทยาน และสวนพฤกษศาสตร์ ไม่มีกฎหมายเฉพาะอย่างอุทยานแห่งชาติพ.ศ.2504หรือเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าพ.ศ.2535 คุ้มครอง แต่คุ้มครองตามกฎหมายของพื้นที่นั้นๆเช่น พระราชบัญญัติป่าสงวนแห่งชาติปีพ.ศ.2507  พระราชบัญญัติป่าไม้พ.ศ.2484 พระราชบัญญัติที่ดินราชพัสดุ หรือพระราชบัญญัติโบราณสถานของกรมศิลปากร

สะพานข้ามคลองเล็กๆภายใน

           สวนรุกขชาติกำแพงแสน จึงใช้กฎหมายของกรมศิลปากรคุ้มครองพื้นที่ การกระทำผิดต่อสวนรุกขชาติใช้กฎหมายของกรมศิลปากรบังคับใช้ส่วนหนึ่ง และถ้าการบุกรุกหรือตัดต้นไม้ในสวนรุกชาติหากเป็นต้นไม้ในบัญชีของพระราชบัญญัติป่าไม้ ก็ให้ใช้บังคับอีกฉบับหนึ่งด้วยทั้งนี้หมายความรวมถึงสัตว์ป่าสงวนใดๆในสวนรุกขชาตินั้นๆด้วย (ขอขอบคุณ สุวิรัตน์ จูประเสริฐ นิติกรสำนักงานบริหารพื้นที่อนุรักษ์ที่ 13(บ้านโป่ง) ที่ให้ข้อแนะนำ)

ดอกไม้ป่าหน้าร้อน

           ไปเที่ยวสวนรุกขชาติกำแพงแสนได้ พักผ่อนหย่อนใจได้ ปิกนิคได้ กางเต็นท์พักแรม  เล่นรอบกองไฟ ออกกำลังกาย ถ่ายรูป และปลูกต้นไม้เพิ่มได้ โดยขอพันธุ์ไม้ได้จากเจ้าหน้าที่ประจำสวน  ส่วนจะพักแรมในส่วนไหนให้สอบถามเจ้าหน้าที่สวนรุกขชาติ หรือ ครูใหญ่โรงเรียนเมืองเก่ากำแพงแสน หรือกรมศิลปากร ไม่ใกล้ไม่ไกลจากกรุงเทพนัก แค่ 100 กม. เท่านั้น (กรุงเทพ-นนทบุรี-ไทรน้อย-บางเลน-กำแพงแสน หรือกรุงเทพ-พุทธมณฑล-นครปฐม-กำแพงแสน)

กระท่อมในฉากละครทีวี