เมืองน่านน่าอยู่ คู่ป่าต้นน้ำ

เมืองน่านน่าอยู่ คู่ป่าต้นน้ำ

โดย ธงชัย เปาอินทร์ เรื่อง-ภาพ

             พื้นที่ทั้งจังหวัดน่าน รวม 7,601,900 ไร่ เป็นพื้นที่ป่า 6,496,231.62 ไร่ จำแนกเป็นพื้นที่ป่าอนุรักษ์ประเภทอุทยานแห่งชาติ 6 แห่ง เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า 1 แห่ง และวนอุทยาน 1 แห่ง มีพื้นที่รวมทั้งสิ้น 2,923,176.5 ไร่(38.45%) เหลือเป็นพื้นที่ป่าสงวนแห่งชาติ 16 ป่า พื้นที่ 3,573,055.12 ไร่ (47%) ซึ่งกันพื้นที่ป่าอนุรักษ์ออกแล้ว  นอกจากนี้ยังมีพื้นที่กันออกตามมติคณะรัฐมนตรีเมื่อวันที่ 30 มิถุนายน 2541 อีกจำนวน 41,138 ไร่ ซึ่งเป็นพื้นที่ทำกินชุมชน

             มองภาพรวม ผืนป่าต้นน้ำน่านตอนบนมีความอุดมสมบูรณ์ แต่ข้อเท็จจริงในผืนป่าอนุรักษ์ 38.45% มีพื้นที่กันออกตามมติ ครม 41,138 ไร่ แทรกอยู่ ผืนป่าที่เหลือกระจัดกระจายกันไปเป็นหย่อมเล็กหย่อมน้อย เพราะถ้าผืนป่าอนุรักษ์ 38.45% นั้นหากมีอุดมทสมบูรณ์เต็มพื้นที่จะส่งผลต่อระบบลุ่มน้ำอย่างมหาศาล  ในหลักการจัดการป่าอนุรักษ์หรืออุทยานแห่งชาติสากล จึงมีงานฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติเสื่อมโทรมขึ้น เพื่อให้ผืนป่าอนุรักษ์เต็มพื้นที่

             ผืนป่าที่เหลืออยู่เป็นป่าสงวนแห่งชาติ 3,573,055.12 ไร่(47%) ได้จำแนกออกไปเป็นพื้นที่ที่ออกเอกสารสิทธิ สปก.4-01 ให้กับราษฎรเพื่อทำกิน 772,560 ไร่ เป็นพื้นที่ขึ้นทะเบียนทำกินตามมติ ครม.30 มิย.2541 จำนวน 996,564.62 ไร่ กำหนดเป็นพื้นที่ตามสิทธิทำกิน(สทก.)ให้ราษฎรอีก 290,779.80 ไร่ และเป็นพื้นที่ขอใช้ประโยชน์เป็นที่อยู่อาศัย แหล่งน้ำ ถนนหนทาง และพื้นที่สาธารณะประโยชน์อีก 38,653 ไร่

             เหลือพื้นที่ป่าสงวนแห่งชาติจริงๆกระจัดกระจายไปเป็นหย่อมเล็กหย่อมน้อยรวมกันได้ 1,474,497.7 ไร่ นอกจากนั้นยังเป็นผืนป่าที่อาจมีศักยภาพการเป็นป่าต้นน้ำได้ตามประเภทของผืนป่านั้นๆ เช่น เป็นป่าเบญจพรรณ ซึ่งป่าประเภทนี้จะมีลักษณะเป็นป่าโปร่ง ต้นไม้จะผลัดใบในฤดูแล้ง ดินเป็นดินที่มีต้นกำเนิดจากหินปูน ป่าชนิดนี้จึงไม่อุ้มน้ำ เมื่อฝนตกน้ำจะไหลเลยหลังการอิ่มตัวสู่เบื้องล่าง

                และพื้นที่ป่าที่เหลืออยู่เป็นป่าเต็งรังหรือป่าแพะหรือป่าแดง ซึ่งโครงสร้างของดินเป็นดินกรวดตาแมว ดินลูกรังซึ่งมีส่วนประกอบของซีเมนต์อยู่ในเนื้อดิน โดยเฉพาะโครงสร้างของป่าจะเป็นป่าที่มีต้นไม้คดงอ ผลัดใบในฤดูแล้ง มักเกิดไฟป่าเผาไหม้ทุกปี เมื่อดินถูกเผาผิวหน้าจึงเป็นมันเหมือนหม้อเคลือบ จึงไม่มีศักยภาพของการเป็นป่าต้นน้ำ เมื่อฝนตกน้ำซึมลงใต้ดินได้น้อย แต่ไหลเลยลงสู่ที่ต่ำมากกว่า  ป่าชนิดนี้ชาวบ้านรู้ดีว่า ทำไร่ไม่งาม จึงเหลือกระจายไป

                วิเคราะห์ละเอียดขึ้นไป ป่าต้นน้ำน่านตอนบน สุ่มเสี่ยงต่อศักยภาพการเป็นป่าต้นน้ำสำคัญ

                แม่น้ำน่านไหลผ่านจากจังหวัดน่าน สู่จังหวัดอุตรดิตถ์ พิษณุโลก พิจิตร และไปบรรจบกับแม่น้ำยมที่อำเภอชุมแสง จังหวัดนครสวรรค์ สิ้นสุดการไหลรวมกับแม่น้ำปิงที่อำเภอเมือง จังหวัดนครสวรรค์ เป็นแม่น้ำเจ้าพระยา พื้นที่ลุ่มน้ำน่าน 34,330 ตารางกิโละเมตร(21.456 ล้านไร่) แม่น้ำน่านยาวถึง 740 กิโลเมตร ป้อนน้ำสู่แม่น้ำเจ้าพระยาสูงกว่าแม่น้ำปิง

                ประชาชนคนใต้ป่าต้นน้ำน่าน จะรู้ไหมว่า บนพื้นที่สูงที่โอบอุ้มน้ำทุกเม็ดจากฝนนั้น ทำให้ท่านได้น้ำไปใช้อุปโภคและบริโภคกันอย่างเต็มที่  ป่าต้นน้ำน่านได้แต่ให้ ให้ ให้ ท่านมาชั่วนาตาปี โดยเนื้อแท้แล้ว เราทุกคนทั้งคนบนต้นน้ำและคนใต้ป่าต้นน้ำ ต้องสามัคคีกันปกป้องผืนป่าต้นน้ำน่านไว้ให้มีศักยภาพสูงสุด  ทุกคนต้องช่วยจังหวัดน่าน นิ่งดูดายไม่ได้เลย

นายอุกริช พึ่งโสภา ผู้ว่าฯ

                ด้วยตระหนักถึงความสำคัญของป่าต้นน้ำน่าน นายอุกริช  พึ่งโสภา ผู้ว่าราชการจังหวัดน่าน จึงได้ดำริที่จะจัดงาน “สร้างเมืองน่านน่าอยู่ คู่ป่าต้นน้ำ 2013-2017” ซึ่งเป็นการจุดประกายขึ้น ภายในงานมีการจัดนิทรรศการเกี่ยวกับป่าไม้และลุ่มน้ำอย่างกว้างขวาง โดยทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม จังหวัดน่าน นายประสิทธิ์ พัฒนใหญ่ยิ่ง รับสนองนโยบายตลอดงาน

นายประสิทธิ์ พัฒนใหญ่ยิ่ง ทสจ.น่าน

                 นอกจากนี้ จังหวัดยังได้ส่งเสริมการประกวดนางงามชาวเขาซึ่งเป็นชนเผ่าที่มีวัฒนธรรม ประเพณี วิถีชีวิต งดงามเคียงคู่กับพี่น้องชาวไทลื้อและชาวเหนือเมืองน่าน การประกวดนางงามจึงสวมชุดสวยงามของชาวน่าน โดยเฉพาะ ผ้าลายน้ำไหล ซึ่งถือว่าเป็นเอกลักษณ์หนึ่งของสตรีสาวเมืองน่าน  

              เมืองน่านเป็นจังหวัดที่ผมเคยอยู่ได้ด้วยความอบอุ่นถึง 10 ปี นานกว่าทุกจังหวัดที่ผมเคยไปรับราชการ เมืองน่านงามด้วยพระธาตุแช่แห้งคู่บ้านคู่เมือง มะลังมะเลืองอยู่ที่เมืองเก่าน่านนคร ฝั่งตะวันออกของแม่น้ำน่าน ซึ่งเป็นพระธาตุคู่ขวัญของผู้ที่เกิดปีเถาะ หรือปีกระต่าย หากได้ไปกราบไหว้แล้วจักเสริมสิริมงคลแก่ชีวิต

                 วัดภูมินทร์ วัดที่สร้างอุโบสถจัตุรมุข แปลกแตกต่างไปจากจังหวัดใดๆ ด้วยศิลปะไทลื้ออันอ่อนช้อย พระประธานเป็นจตุรพักตร์ เด็ดสุดก็ ภาพเขียนสีจากธรรมชาติ เล่าเรื่องราวและวิถีชีวิตชาวน่าน ด้วยศิลปะไทลื้อ ภาพที่โดดเด่นและกลายเป็นแนวคิดสะกิดใจให้นึกถึงเมืองน่าคือ ภาพกระซิบรักของปู่ม่านและย่าม่าน

                 วัดมิ่งเมือง วัดที่สร้างด้วยศิลปะสมัยใหม่แต่งแต้มให้เกิดความอลังการอุโบสถงดงามยิ่ง สักการะศาลหลักเมืองศักดิ์สิทธิ์ ก่อนเดินข้ามไปชมพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติอันเป็นพระราชวังเก่าของพระเจ้าสุริยะพงษ์ผริตเดชที่ได้ทรงยกให้เป็นสาธารณะกุศลแก่ชาวน่าน ใกล้กัน เป็นวัดช้างค้ำวรวิหารอันงดงาม   

              อุทยานแห่งชาติของเมืองน่านที่ได้รับความนิยมมาท่องเที่ยวทางน่านตอนใต้ได้แก่ อุทยานแห่งชาติศรีน่าน เพื่อชมทะเลหมอกและกางเต็นท์นอนรับลมหนาวที่ดอยเสมอดาว ถ่ายรูปกับผาหัวสิงห์  แล้วไปกินปลาสดๆที่ปากนาย

                 ใกล้ๆกันนี้มี อุทยานแห่งชาติขุนสถาน ตั้งอยู่บนขุนเขาสูงจากระดับน้ำทะเล 1,400 เมตร มาที่นี่เพื่อมารับไอหนาวและอาบหมอกที่ไหลโชยเฉื่อย พร้อมกับถ่ายรูปดอกนางพญาเสือโคร่งแสนงามที่สถานีวิจัยต้นน้ำขุนสถานอันโด่งดัง ยามค่ำไปส่องกวางม้าฝูงใหญ่

                หรือจะไปล่องแก่งโต้ลมหนาวเพื่อท้าทายกับสุขภาพความแข็งแรง แล้วนอนอบความหนาวเหน็บของอุทยานแห่งชาติแม่จริม ถ่ายรูปวิวสวยๆกับผืนป่าแปลกตา เช่น เขาหน่อ นั่งดื่มกาแฟร้อนๆกับสายหมอกที่ไหลพันไปรอบๆ สยิวผิวกาย

ผาหัวสิงห์ที่ดอยเสมอดาว

กระซิบรักยามอรุโณทัย

                 ส่วนอุทยานแห่งชาติเมืองน่าตอนเหนือนั้นดังมากก็อุทยานแห่งชาติดอยภูคา ชมทะเลหมอกที่ดอยเสมอดาว กางเต็นท์นอนท่ามกลางอากาศเย็นสุดๆกับความสูงกว่า 1,000 เมตร ถ่ายรูปนกสวยที่โฉบมาชิมน้ำหวานจากดอกนางพญาเสือโคร่ง

                 เมืองน่านน่าอยู่ ผู้คนสวยงาม ยิ้มแย้มแจ่มใส ทักทายผู้มาเยือนด้วยไมตรี บริการดีทุกโรงแรมและรีสอร์ท ปั่นจักรยานเที่ยววัดในเมืองปลอดภัย ไม่ยากหากอยากรับประทานอาหารพื้นเมืองอร่อยๆ เช่น น้ำพริกอ่องแกล้มด้วยผักลวกหลายอย่างขาดไม่ได้ก็แคบหมูดิ