แห้วหัวหมู

แห้วหัวหมู

โดย ธงชัย เปาอินทร์ เรื่อง-ภาพ

        ตอนเด็ก บ้านผมอยู่ใกล้ทุ่งชายนา มีคลองน้ำไหลไม่ตลอดปีพาดผ่าน ฝั่งตรงข้ามเป็นวัด โรงเรียนชั้นประถมของพวกเราอาศัยศาลาวัดเป็นที่เรียน  ฝนมาคราใด หญ้าในสนามก็รกเรื้อทันที

         วลีที่ครูใหญ่ชอบพูด “รกหญ้าดีกว่ารกคน” ไม่เคยมีใครเข้าใจความหมาย แต่เพราะว่าครูใหญ่พูด พวกเราก็ได้แต่ฟังอย่างชาชิน ฟังไป ให้ครูพูดไป เดี๋ยวเราก็กลับบ้านแล้ว

ยายมาขุดแห้วหัวหมุไปขาย

         ก่อนวันจะปิดเรียน “วันโกนกับวันพระ” ครูใหญ่สั่ง

         “นักเรียนทุกคนไปช่วยกันถางหญ้าหน้าโรงเรียน จอบ เสียม มีด อยู่ในห้องพัสดุ ใครมีหน้าที่เป็นคนรับผิดชอบแต่ละชั้น ไปจัดการ เสร็จแล้วครูจะไปตรวจ ไม่งั้นไม่ได้กลับบ้านนะ”  

           ครูใหญ่สั่ง นักเรียนงง ไหนว่ารกหญ้าดีกว่ารกคน แล้วจะให้ไปถางหญ้ากันทำไม ผมนึกในใจ”อะไรของครูวะ” แต่ก็ไม่กล้าเอ่ยปากถาม

           สนามโรงเรียนคือสนามหน้าวัด ศาลาการเปรียญก็คือห้องเรียนของพวกเรา วันพระเมื่อใด ห้องเรียนจะถูกจัดให้โต๊ะเก้าอี้หลบไปเรียงมุมหนึ่งบนศาลาวัดเพื่อเปลี่ยนห้องเรียนเป็นห้องพระ ชาวบ้านจะได้มาตักบาตรทำบุญ  

           “พ่อแม่ปู่ย่าตายายของพวกเธอมาทำบุญจะได้เห็นสนามหญ้าหน้าวัดสวยงาม”

           ความจริงหน้าฝนหญ้าขึ้นเขียวขจี มองดูก็สวยดี แต่ถ้ามันยาวมากก็รกจนดูไม่ได้อย่างครูใหญ่ว่า นักเรียนทุกชั้นเดินไปสนามหญ้าแล้วช่วยกันถางช่วยกันถอน เพื่อนผมชื่อเสริมไม่เข้าใจ นั่งเฉยมองดูเพื่อนๆทำการแผ้วถางหญ้า มันยังข้องใจคำพูดครูใหญ่ “รกหญ้าดีกว่ารกคน” ก็น่าจะปล่อยให้หญ้ารกซิ มันทนไม่ได้ก็เดินไปถามครูใหญ่

ถ้ามีดอกจะแทงช่อดอกขึ้นสูง 1 ฟุต

           “ครูครับ ไหนครูว่ารกหญ้าดีกว่ารกคนไงครับ แล้วถางทำไม” ครูใหญ่ถือไม้เรียวติดมืออยู่แล้ว จึงเงื้อขึ้นหวดก้นเสริมในทันใด พร้อมกล่าวสำทับ

            “ก็คนอย่างนายเสริมนี่ไงที่รกคน คนไม่ทำงาน ไปช่วยเพื่อนๆถางหญ้าเดี๋ยวนี้” เสียงหัวเราะและทำคอย่นของพวกเราคืออาการหวาดกลัวไม้เรียวครูใหญ่

            ในสนามหญ้าหน้าศาลาการเปรียญหรือห้องเรียนของพวกเรา เขียวขจีไปด้วยหญ้านานาชนิด เช่นหญ้านวลน้อย หญ้าปากควาย หญ้าแห้วหมู หญ้าสามเหลี่ยม และหญ้าต้นกกอยู่ชายคลอง บางคนถากด้วยจอบ บางคนถากด้วยเสียม แต่เสริมไม่มีเครื่องมือ มันใช้มือดึงเอาๆ ดึงขึ้นมาได้มันก็กัดกินกร้วมๆเฉยเลย

            “แห้วหัวหมู ต้นเรียวเขียวขจี มีหัวใต้ดินกินมันๆซ่าๆ รสเผ็ดนิดๆ ลองไหม” เสริมโยนหญ้าแห้วหัวหมูให้ผม แต่ผมไม่เคยรู้ว่ากินได้ก็ไม่กล้ากิน

            “ลองดูน่าไอ้ดำ เดี๋ยวมึงติดใจ”

            เป็นความหลังเล็กๆเกี่ยวกับหญ้าแห้วหัวหมู เห็นยายแก่ๆก้มหลังขุดหญ้าแห้วหัวหมูอยู่ในทุ่งก็อดนึกถึงเพื่อนชื่อไอ้เสริมไม่ได้  มันตายจากไปเมื่อไม่กี่เดือนมานี่เอง มันซดยาฆ่าแมลงลาโลกไปแล้ว แต่เรื่องที่เกี่ยวข้องกับมันยังฝังใจจำ

             ผมอดใจไม่ได้เดินฝ่าละอองฝนลงไปหา

            “ขุดอะไรน่ะยาย”

             “แห้วหัวหมู” ยายใช้จอบขุดพลิกดินตรงที่หญ้าแห้วหัวหมูขึ้น หยิบยอดหญ้าได้ก็สลัดดินให้หลุดร่วงไป เหลือแต่แห้วหัวหมูกับต้นและราก มันมีไหลออกไปอันเป็นการขยายเผ่าพันธุ์ใต้ดิน หัวแก่มากขนาดปลายนิ้วชี้ เปลือกสีดำขลับ แต่ถ้าเป็นหัวอ่อนจะมีสีน้ำตาลๆ

             “เอาไปทำอะไรครับ”

             “ขาย แต่ขั้นตอนเยอะกว่าจะได้ขาย ล้างดินแล้วตากแห้ง ปั่นเอารากออกจากหัว บางทีก็เผา แห้งแล้วจึงเอาไปขายร้านขายยาแผนโบราณ กิโลกรัมละ 40 บาท เหนื่อยกว่าจะได้สักกิโล” ยายเงยหน้ามามองผมนิดหนึ่งแล้วพูดต่อ

เนื้อในหัวแห้วหมู เผ็ดซ่ามันดี

             “เรามันคนจน แก่แล้วด้วย นั่งๆนอนๆอยู่บ้านก็ใช่ที่ ข้าวต้องซื้อ ยาต้องกิน” แล้วก็ก้มลงไซร้หญ้าแห้วหัวหมูโยนไปรวมกอง

             “กว่าจะได้สักกิโล แทบขาดใจ”

              ผมยืนมองดูใบหน้าที่เหี่ยวย่น หลังที่งอค้อมลง แววตาที่แห้งผาก เสื้อผ้าที่เก่าคร่ำ รู้สึกน้ำตาซึม

แห้วหัวหมูมีไหลขยายพันธุ์ 

              แห้วหัวหมู พวกผมเรียก หญ้าแห้วหมู คนทั่วไปเรียก หญ้าขนหมู ก็เรียกกัน มีชื่อสามัญว่า Nut grass, Cocograss มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Cyperus rotundus,L. เป็นพืชในวงศ์ CYPERACEAE กินสดก็ได้ กินแห้งป่นเป็นผงบรรจุแคปซูลก็ดี ชงเป็นชาดื่มลดความอ้วน ลดไขมันในเส้นเลือด ลดเบาหวาน สารพัดโรค ฯลฯ

              แต่สำหรับเสริมและผมกินเล่นเป็นผลไม้ชนิดหนึ่ง เด็กบ้านทุ่งชายนาอย่างเรา กินได้ไม่เว้นแม้แต่ผลต้นนุ่นอ่อนๆ ช่างหวานดี แห้วหัวหมูรสซ่าคล้ายขิงข่า มันดี เคี้ยวเล่นเพลินๆ แต่คนโบราณว่ากันว่ามันกระตุ้นการไหลเวียนของโลหิตดี เมื่อการไหวเวียนโลหิตดี ร่างกายก็ดีไปด้วยโดยเฉพาะการไหลเวียนโลหิตเฉพาะที่ 55555

             เป็นสมุนไพรพื้นบ้าน เก็บหามากินได้จากสนามหญ้าหน้าบ้านหรือข้างบ้านหรือชายทุ่งริมนา หรือริมถนนหนทางที่รกหญ้า