ท่องแดนแผ่นดินะรรม
โดย ศรัณยา ท้วมเนตร เรื่อง-ภาพ
ตามประวัติได้กล่าวว่า ในสมัยพุทธกาลพระพุทธเจ้าได้เสด็จมาโปรดชาวละว้าในเขตแคว้นโยนก และเสด็จมา ณ วัดพระพุทธบาทห้วยต้มในปัจจุบัน ขณะนั้นมีนายพราน8คนไปล่าสัตว์มา พอทราบว่าพระพุทธเจ้าเสด็จมาโปรดจึงชวนพรรคพวกนำเนื้อสัตว์ไปถวายพระพุทธองค์ แต่พระพุทธองค์ไม่ฉัน จึงขำข้าวต้มไปถวาย
เมื่อพระพุทธองค์ฉันแล้วก็เทศน์โปรดชาวละว้า เมื่อชาวละว้าได้ฟังจึงเกิดความเลื่อมใส จึงทูลขอรอยพระพุทธบาท จากนั้นจึงนำรอยพระพุทธบาทพร้อมกับก้อนเส้าที่ใช้ต้มข้าวถวายพระพุทธองค์ไปเก็บไว้ยังถ้ำอืด
กล่าวถึงปางประทีปมีพระฤษีองค์หนึ่งมาบำเพ็ญพรตอยู่ระหว่างวัดพระพุทธบาทห้วยต้มกับถ้ำอืด แต่ถ่านชราภาพมากแล้วจึงไม่สามารถไปกราบรอยพระพุทธบาทได้ จึงแกะสลักลานให้เป็นรูแล้วนำน้ำมันหยอดลงไปเพื่อจุดถวายบูชารอยพระพุทธบาท และเอาหินมาก่อเป็นแท่นเพื่อวางดอกไม้ สถานที่แห่งนี้จึงมีชื่อว่า “ผางประติ๊บ”
ผู้คนที่เดินผ่านไปผ่านมาเห็นก้อนหินและดอกไม้วางอยู่พวกเขาจึงเก็บเอาก้อนหินและดอกไม้มาวางเพื่อเป็นพุทธบูชาทุกครั้งที่เดินผ่าน ครูบาเจ้าชัยยะวงศาก็ไปก่อไว้เช่นเดียวกัน และท่านยังได้บอกกับคณะศรัทธาที่ไปด้วยว่า “สถานที่แห่งนี้บ่ดีละเว้น เพราะเป๋นสถานที่สำคัญตี้หนึ่งเหมือนกั๋น”
ต่อมาพระนิกร ชัยยะเสโน เจ้าอาวาสวัดพระธาตุแก่งสร้อย ซึ่งเป็นลูกศิษย์ของพระครูบาเจ้าชัยยะวงศาได้เล็งเห็นความสำคัญของปางประทีปที่ครูบาเจ้าได้เมตตาเล่าให้ฟัง และเป็นที่อยู่ของครูบาอาจารย์มาก่อนจึงสร้างเป็นพุทธอุทอุทยาน และสร้างพระนอนองค์ใหญ่ปางนิพพานยาว 46 ศอกขึ้น เพื่อสืบสานเจตนารมของครูบาอาจารย์ และทำนุบำรุงรักษาผืนป่าแห่งนี้ไว้