ดอกไม้เทศและดอกไม้ไทย
ต้น 55.บัวดิน
โดย ธงชัย เปาอินทร์ เรื่อง-ภาพ
บัวดินลงแปลง
ชื่อสามัญ ว่านแสนพันล้อม (ดอกสีชมพู) ว่านขุนแผนสะกดทัพ cuban zephyrlily, rosy rain lily, rose fairy lily, rose zephyr lily or the pink rain lily
ชื่อวิทยาศาสตร์ Zephyranthes grandiflora Lindl.
ชื่อวงศ์ AMARYLLIDEAE
หัวใต้ดิน
ถิ่นกำเนิดและการกระจายพันธุ์
ในต่างประเทศ พบว่ามีถิ่นกำเนิดแถบอเมริกาใต้ ขึ้นได้ตั้งแต่ระดับน้ำทะเลปานกลางจนถึงความสูง 1,400 เมตร
ในประเทศไทย นำเข้ามาปลูกได้ทั่วไป ส่วนใหญ่พบทางภาคเหนือ ตั้งแต่ที่ราบถึงความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง 1,400 เมตร
ใบ
สถานภาพ เป็นพืชต่างถิ่นกำเนิด นำเข้ามาปลูกประดับ
ลักษณะประจำพันธุ์
ต้นเป็นหัวใต้ดินแบบเดียวกับหอมแดง อายุหลายปี
ใบ ใบเดี่ยว ออกเป็นกระจุกที่โคนต้น รูปใบแบบขอบขนาน ยาว 6-12 นิ้ว สีเขียวเป็นมัน ปลายใบทู่ อ่อนนุ่ม กว้าง 0.5-0.7 ซม.ยาว 25-40 ซม.
ดอก
ดอก จะแทงก้านดอกจากหัวใต้ดินยาว 25-40 ซม.ดอกสีชมพูขนาดกว้าง 4-7 ซม. กลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นหลอดปลายแยกจากกัน 6 กลีบ ปลายแหลม เกสรผู้ 6 อัน อับเรณูสีเหลือง เกสรเมีย 1 อัน ปลายแยก 3 แฉก อายุดอก 2-3 วัน ออกดอกตั้งแต่เดือนเมษายน-มิถุนายน การเร่งให้ออกดอกพร้อมกันจึงควรลดการให้น้ำ 10-15 วัน แล้วรดเต็มที่จะแทงช่อดอกจากใต้ดินพร้อมเพรียง ทำให้ได้ชมดอกดกสวยงาม
ผล กลม 3 พู แก่แตกตามยาว เมล็ดขนาดเล็ก แบน สีดำ งอกยาก ใช้เวลา 4-6 เดือน หรือต้องช่วยเร่งด้วยการแช่น้ำหรือลวก
สภาพที่เหมาะสมและการขยายพันธุ์
แสงแดดเต็มวัน ถึงแดดรำไร ดินร่วนระบายน้ำดี อุดมสมบูรณ์ แต่เนื่องจากการเพาะจากเมล็ดค่อนข้างยากจึงนิยมปลูกด้วยหัวใต้ดินมากกว่า
บันทึกผู้เขียนและผู้ถ่าย
สมัยก่อนบ้านผมมีฤดูน้ำ จึงปลูกเป็นบ้านชั้นเดียวใต้ถุนสูง แม่ชอบปลูกดอกไม้ไว้ในในหม้อชำรุด หรือรางข้าวหมูเก่าๆ ผมเป็นลูกมือเสมอ จึงได้เห็นดอกบัวดินมาแต่เด็กๆ สีชมพูสวยแต่ก็ได้เห็นไม่นาน ดอกโรยเป็นเมล็ด ๆรกๆ ข้ามปีก็แทงช่อดอกให้ได้ดูอีก จนเมื่อโตเป็นหนุ่มไปเที่ยวสวนสัตว์เขาดินวนาจึงได้เห็นแปลงปลูกประดับเป็นเรื่องเป็นราว ชอบ สวยดี จนแก่ก็ยังได้เห็นการตกแต่งด้วยดอกบัวดินสีชมพู และยังได้เห็นดอกสีขาว สีเหลืองหลายสีทีเดียว ชอบครับ
โบราณเชื่อว่าเป็นว่านที่มีดี จึงเรียกว่าว่านขุนแผนสะกดทัพ ใช้เป็นเครื่องรางอยู่ยงคงกระพันชาตรีและเมตตามหานิยม ไม่เชื่ออย่าลบหลู่