ท่องแดนแผ่นดินธรรม
วัดศรีดอนชัย วัดแรกเมืองปาย
#paiinthemist
โดย ธงชัย เปาอินทร์ เรื่อง-ภาพ
ปายเป็นเมืองที่ตั้งในโอบล้อมของขุนเขาระหว่างจังหวัดแม่ฮ่องสอนและจังหวัดเชียงใหม่ เคยเป็นเมืองของพม่ามาแต่เก่าก่อน แต่ต่อมาก็ตกอยู่ในปกครองของเชียงใหม่ สลับกันไปมาตามสถานการณ์บ้านเมืองในยุคสมัยนั้น
แต่ชาวพม่านั้นเคร่งครัดและเชื่อถือคำสอนในพระพุทธศาสนา ผู้นำทัพพม่าจึงได้สร้างวัดขึ้น เพื่อให้วัดเป็นเครื่องยึดเหนี่ยวจิตใจของทหารและชาวบ้านที่เป็นเหมือนกองเสบียงทัพ ในยุคสมัยนั้น
วัดศรีดอนชัยจึงสร้างขึ้นครั้งแรกโดยแม่ทัพพม่าชื่อ พะท่าหม่องซอ เมื่อก่อนปีพ.ศ.2020 โดยท่านแม่ทัพได้นิมนต์พระสงฆ์จากเมืองแสนหวีหนองอีเมิง ปันลางเคอ ลูกของพะท่าหม่องซอคือ พะก่ากันนะ และพะท่าส่างกง ได้สืบทอดเป็นเจ้าเมือง
ปีพ.ศ.2020 พระเจ้าติโลกราช เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ ได้บัญชาให้ เจ้ามหาชีวิตศรีไจยา หรือเรียกกันสั้นๆว่า เจ้าศรีไจย์ ผู้เป็นเหลนของพระเจ้าเม็งรายมหาราช ยกทัพมาตีเอาเมืองปายจนพม่าแตกพ่านหนีกลับไป แต่ก่อนจะไปได้เผาบ้านดอนชัยจนวอดวาย
ปีพ.ศ.2021 เจ้าศรีไจย์ ได้ดำรงพระยศเป็น เจ้าชัยสงคราม ได้สร้างเมืองและวัดขึ้นใหม่อีกครั้งๆนี้ได้สร้างประตูเมือง 4 ด้าน นิมนต์พระวชิระธัญญามหาเถระมาจากวัดมหาโพธาราม พระสงฆ์จากจังหวัดเชียงราย และจากเมืองพะเยา รวม 5 รูปมาเป็นพระภิกษุประจำ
และได้อัญเชิญพระพุทธสิหิงค์(พระสิงห์) มาจากวัดมหาโพธาราม(วัดตาลเจ็ดยอด) นพบุรีศรีนครพิงค์เพื่อประดิษฐานที่วัดศรีดอนชัย ปีพ.ศ.2124 สมเด็จพระเจ้าพระนเรศวร เสด็จเดินทัพมาถึงเมืองปาย ประทับที่คุ้มเจ้าฟ้าปราสาทหอคำ อันเป็นที่ตั้งโรงพยาบาลเมืองปายในปัจจุบันนี้
ปีพ.ศ.2135 พระเจ้าหงสาวดี ได้ทรงบัญชาให้พระมหาอุปราชมังแรนำทัพพม่ามายึดเมืองปาย เป็นการเอาคืน 10 ปีต่อมาในปีพ.ศ.2145 พม่าได้เผาเมืองปายอีกครั้ง หลังจากพ่ายสงครามครั้งสุดท้าย แต่โชคดีไฟไม่สามารถเผาพระพุทธสิหิงค์และพระประธานในอุโบสถวัดศรีดอนชัยได้ จึงเป็นพระประธานที่มีอายุ 413 ปี
ภายในผนังอุโบสถวัดศรีดอนชัยช่างศิลปินพื้นบ้านได้วาดภาพประหนึ่งเล่าเรื่องราว ความเป็นมาของเมืองปายและวัดศรีดอนชัย สีสันอย่างที่ศิลปินเสกสรรขึ้น วัดศรีดอนชัยวันนี้ได้สร้างสิงห์ไว้หน้าประตูทางเข้าอย่างอลังการ เป็นสิงห์คู่ผัวเมีย
ว่ากันว่า พุทธศาสนิกชนคนผ่านเข้ามาเที่ยวเมืองปายนิยมไปกราบไหว้ด้วยเครื่องบูชาตามลักขณาวันเกิดซึ่งแปลกแตกต่างไปจากการกราบไหว้ในวัดทั่วๆไป จะอธิษฐานสิ่งใดได้อย่างปรารถนา แต่ผมก็ไม่กลัวยืนยันด้วยว่าผมกราบไหว้ตามธรรมเนียมแต่มิได้กล่าวคำขอใด