ดอกไม้เทศและดอกไม้ไทย
75.ดาวกระจาย
โดย ธงชัย เปาอินทร์ เรื่อง-ภาพ
ดอกดาวกระจายหลากสี
ชื่อสามัญ Cosmos, Mexican Aster, Yellow cosmos, sulfur cosmos
ชื่อวิทยาศาสตร์ Cosmos spp.
ชื่อวงศ์ ASTERACEAE
สถานภาพ เป็นพืชต่างถิ่นกำเนิด นำเข้ามาปลูกประดับ
ถิ่นกำเนิดและการกระจายพันธุ์
ในต่างประเทศ พบที่ออสเตรเลีย เม็กซิโก อเมริกาใต้ แคนาดา
ในประเทศไทย พบกระจายพันธุ์ทั่วประเทศตั้งแต่เหนือจรดใต้และตะวันตกจรดตะวันออกตลอดจนตะวันออกเฉียงเหนือ
การกระจายพันธุ์ กว้างขวาง ทั่วไปในเขตร้อน-เขตอบอุ่น-เขตหนาว
ต้นอวบน้ำ
ลักษณะประจำพันธ์
ต้น เป็นไม้ดอกอายุสั้น พุ่มสูง 0.30-1.50 เมตร มีทั้งกลีบดอกชั้นเดียวและกลีบดอกซ้อน กลีบดอกชั้นนอกรูปขอบขนาน ปลายหยัก 2-3 หยัก กลีบดอกชั้นในสีเหลือง เป็นหลอดกระจุกกลางดอก มีทั้งพันธุ์ต้นเตี้ยและต้นสูง ดาวกระจายแบ่งออกได้ตามกลุ่มสีดังนี้คือ
ใบดาวกระจาย
ดาวกระจาย กลุ่ม Sensation Type : Cosmos bipinnatus Cav. ใบรูปใบหอก ขอบหยักเว้าลึกแบบขนนก แต่ละเส้นเป็นแถบโปร่ง เรียวยาว สีเขียวสด ขนาดดอก 4-8 เซนติเมตร กลีบดอกสีขาว ชมพู แดง และสองสีในดอกเดียวกัน ออกดอกสวยงาม และติดเมล็ดในฤดูหนาว
ดาวกระจาย กลุ่ม Klondyke Type : Cosmos sulphureus Cav. ใบหยักเว้าลึกแบบขนนก 5-7 แฉก แต่ละแฉก รูปใบหอก สีเขียวเข้ม ขนาดดอก 4-6 เซนติเมตร กลีบดอกสีเหลือง ส้ม ส้มอมแดง และสองสีในดอกเดียวกัน
เมล็ดขนาดใหญ่ 200 เมล็ด/กรัม
สภาพพื้นที่ที่เหมาะสมและการขยายพันธุ์
ชอบแสงแดดจัด นิยมปลูกกลางแจ้ง ดินร่วนปนทราย ระบายน้ำดี ถ้าปลูกในช่วงวันยาว (ฤดูร้อนหรือฝน) ต้นจะสูง เพราะมีการเจริญเติบโตทางกิ่งก้านมาก แต่ออกดอกช้ากว่าปลูกในช่วงวันสั้น (ฤดูหนาว) หลีกเลี่ยงพื้นที่ลมแรงเพราะลำต้นอ่อนไหวหักง่าย ปลูกได้ทั้งเขตร้อน อบอุ่นและหนาว จากที่ราบถึงความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง 1,600 เมตร
กลีบเลี้ยง
การขยายพันธุ์ นิยมหว่านเมล็ดลงในแปลงได้เลย เนื่องจากต้นกล้าบอบบางต่อการย้ายกล้า หรือถ้าจะเพาะเมล็ด ต้องย้ายปลูกอย่างประณีต ควรให้มีตุ้มดินติดรากด้วย ตั้งแต่เพาะเมล็ดถึงออกดอกใช้เวลาราวๆ 60-80 วัน
บันทึกผู้เขียนและผู้ถ่าย
พบเห็นทั่วไปทั้งที่ราบและที่สูง ทั้งที่ร้อนและหนาว ปลูกง่าย โตเร็ว กระจายพันธุ์ได้เองตามธรรมชาติ ปลูกครั้งเดียวอาจได้ดูดอกหลายครั้ง ถ่ายรูปได้สวยงาม
1.ปลูกเป็นไม้ประดับ สามารถนำไปปลูกประดับได้ทั้งลงแปลงและลงกระถาง ถ้าหว่านลงแปลงเมื่อต้นแก่โปรยเมล็ดก็จะเกิดต้นกล้าขึ้นทดแทนได้เรื่อยๆ แต่ถ้าปลูกลงกระถางคงต้องปลูกใหม่ทุกครั้งไป
2.ปลูกเป็นพืชสมุนไพร มีสรรพคุณดังนี้คือ
ใบและต้น แก้พิษแมลงกัดต่อย งูกัด รักษาบาดแผล ต้มดื่มแก้ท้องร่วง
ผล
เมล็ด