ดอกไม้เทศและดอกไม้ไทย
ต้น104.ผีเสื้อ
โดย ธงชัย เปาอินทร์ เรื่อง-ภาพ
ชื่อสามัญ china pink, Indian pink, Rainbow pink แก้วลืมวาง
ชื่อวิทยาศาสตร์ Dianthus chinensis L.
ชื่อวงศ์ CARYOPHYLLACEAE
ถิ่นกำเนิดและการกระจายพันธุ์
ในตางประเทศ พบที่ในทวีปยุโรปตะวันออกเฉียงใต้
ในประเทศไทย พบนำเข้ามาปลูกประดับทั่วไป
การกระจายพันธุ์ พบว่าสามารถผสมได้หลายสายพันธุ์ และปลูกประดับทั่วไปในภูมิภาคที่มีอากาศเย็น
สถานภาพ เป็นพืชต่างถิ่นกำเนิด อายุสั้นไม่เกิน 2 ปี
ลักษณะประจำพันธ์
ต้น แตกกอได้เองโดยไม่ต้องเด็ดยอด สูง 20 ซม. ผิวลำต้นสีนวล เป็นมัน
ใบ ออกสลับตรงข้ามโคนใบหุ้มรอบข้อต้น ใบรูปแถบเรียวยาวปลายแหลม โคนใบสอบแหลม สีเขียวเข้มอมเทา ก้านใบสั้น ใบที่โคนต้นจะเหี่ยวก่อนที่ต้นจะออกดอก
ดอก ออกดอกเป็นช่อตามซอกใบและปลายยอด ช่อละ 5-10 ดอก มีทั้งดอกชั้นเดียวและดอกซ้อน ขนาด 3-5 ซม. กลีบดอกรูปไข่กลับ ปลายกลีบหยักเป็นแฉกลึก กลีบดอกมีสีขาว ชมพู แดง ม่วง และหลายสีในดอกเดียวกัน มีข้อสังเกตคือ พันธุ์ดอกชั้นเดียวดอกดกกว่าพันธุ์ดอกซ้อน ดอกไม่มีกลิ่นอย่างคาร์เนชั่น ให้ดอกได้นานถึง 3 เดือน
ผล รูปทรงกระบอก มีเมล็ดขนาดกลาง 900-1,200 เมล็ด/กรัม แก่สีน้ำตาลดำ
สภาพที่เหมาะสมและการขยายพันธุ์ ชอบแสงแดดจัด อุณหภูมิตอนกลางคืนเย็น ดินปลูกเป็นด่างเล็กน้อย ระบายน้ำดี อินทรียวัตถุอุดมสมบูรณ์ สามารถขยายพันธุ์ได้ดีด้วยการเพาะเมล็ด หว่านแล้วกลบเมล็ดบางๆ เมล็ดจะงอกภายใน 5-7 วัน ย้ายปลูกอายุ 18-25 วัน ใช้เวลาตั้งแต่เพาะเมล็ดถึงออกดอก 80-100 วัน และปักชำกิ่ง
บันทึกผู้เขียนและผู้ถ่าย
ผมถ่ายรูปดอกผีเสื้อจากหลายแหล่ง ตั้งแต่สวนหลวง ร.9 กรุงเทพ จนถึงดอนตุง เชียงราย ซึ่งนิยมปลูกกันในช่วงหน้าหนาว อากาศเย็น ให้ดอกทนนาน และมีสีสันกลีบดอกหลายสี แต่ละกลีบแตกต่างกัน เป็นรอยหยัก รอยแฉกลึก สวยเก๋ไม่น้อย
1.ปลูกเป็นไม้ประดับ ทำได้ทั้งแบบลงแปลง และลงกระถาง
2.ปลูกเป็นพืชสมุนไพร สรรพคุณ
ทั้งต้น ออกฤทธิ์ต่อหัวใจ ไต กระเพาะปัสสาวะ และลำไส้เล็ก
ต้น ขับปัสสาวะ รักษานิ่ว แก้ร้อนใน ขับระดูสตรี คั้นน้ำจากต้นล้างแผลกันเน่าเปื่อย พอกฝี โรคผิวหนัง เรื้อน มะเร็งผิวหนัง
3.ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา พบว่า
ดอก มีน้ำมันหอมระเหย เช่น Eugenol, Phenylethylalcohol, Benzyl benzoate, Benzyl salicylate, Methyl salicylate เป็นต้น
ต้น พบ Japonin, Alkaloid, น้ำตาล และวิตามินเอ
เมื่อใช้น้ำที่ต้มได้จากต้นแก้วลืมวาง นำมาฉีดเข้ากระเพาะอาหารของกระต่ายในปริมาณ 2 กรัม ต่อ 1 กิโลกรัม พบว่าภายใน 6 ชั่วโมง กระต่ายจะมีปัสสาวะเพิ่มขึ้นประมาณ 1-2.5 เท่าของปกติ
น้ำที่ต้มได้จากต้นแก้วลืมวาง เมื่อนำมาฉีดเข้าลำไส้ของกระต่าย พบว่ามีฤทธิ์กระตุ้นการบีบตัวของลำไส้ให้แรงขึ้น
เมื่อใช้สารที่สกัดด้วยแอลกอฮอล์ นำมาฉีดเข้าเส้นเลือดของกระต่าย พบว่าจะทำให้การเต้นของหัวใจอ่อนลง และความดันลดลง