ข้าวแช่มอญที่คงคาราม โพธาราม ราชบุรี
โดยลุงดำ คำโต เรื่อง-ภาพ ธงชัย เปาอินทร์
ตำนานข้าวแช่มอญเล่ากันสืบมาว่า เมื่อครั้งอดีตกาล ในชมพูทวีป ยังมีเศรษฐีคนหนึ่ง แม้มีเงินตราและทรัพสินศฤงคารมากมาย แต่ก็หามีบุตรธิดาสักคนไม่ เศรษฐีคู่สามีภรรยาพยายามบูชาทั้งพระอาทิตย์ พระจันทร์ พระราหู รุกขเทวดานานามี แต่ก็ไม่มีผลบังเกิดแต่อย่างใด
แต่แล้วปีหนึ่งซึ่งร้อนระอุด้วยฤดูกาลเปลี่ยนราศีจากราศีมีนเข้าสู่ราศีเมษ อันเป็นการเปลี่ยนผ่านปีใหม่ และเข้าเขตไอร้อนรุ่มสุมทรวงยิ่งนัก เศรษฐีและบริวารมุ่งสู่ริมแม่น้ำแห่งหนึ่ง นำข้าวลงไปล้างถึง 7 ครั้ง แล้วหุงถวายรุกขเทวดาที่ต้นไทรใหญ่ ภาวนาขอบุตรธิดาสักคนหนึ่งพึงมีเถิด และแล้วในปีนั้นเอง เศรษฐีก็ได้ ธรรมบาลกุมาร เป็นบุตรชายผู้ปรีชาชาญ
นับแต่นั้นมา จึ่งมีผู้เคารพบูชาด้วยข้าวแช่ จะอธิษฐานสิ่งใดก็ได้ดังปรารถนา สืบมา
ชาวรามัญหรือมอญ เป็นชนเผ่าที่เชื่อศรัทธามั่นในพระพุทธศาสนายิ่งนัก จึงถือเอาวันสงกรานต์อันเป็นวันเปลี่ยนผ่านจากปีเก่าเข้าสู่ปีใหม่ และวันสงกรานต์(13-17 เมษายน)ทุกปีจักบูชาพระอริยะสงฆ์ด้วยข้าวแช่ น้ำหอมดอกไม้ที่อบร่ำด้วยควันเทียน กับกับข้าว 5 อย่างบ้าง 7 อย่างบ้าง แล้วแต่จะประดิษฐ์ แยกถวายพระสงฆ์ แยกสำรับส่งผู้ใหญ่ที่เคารพนับถือ แล้วตั้งวงร่วมกันกินสมานฉัน
ตามไปดูอาหารมอญเลื่องชื่อที่ชุมชนบ้านคงคาราม ริมฝั่งแม่น้ำแม่กลอง กันดูว่า เขาปรุงแต่งข้าวแช่กันอย่างไร
องค์ประกอบของข้าวแช่ มีดังนี้
1. ข้าวสวยหุงสุก อบร่ำด้วยดอกมะลิสีขาวบริสุทธิ์และควันเทียนหอมกรุ่น
2. กับข้าว 6 อย่างดังนี้คือ
2.1 หัวผักกาด(ไช่โป๊ว)หั่นเฉียงบางๆผัดกับกะทิ เคี่ยวจนเปื่อย รสชาติหอมมันกรุบกรับ
2.2 กระเทียมดองผัดหั่นเป็นชิ้นเล้กๆ แต่ไม่ถึงกับละเอียดเกินไป ใส่น้ำมันพืชเล็กน้อย ตอกไข่ใส่แล้วผัดจนเกือบแห้ง ไม่ต้องปรุงรสใดๆ
2.3 ย้ำขนุนอ่อน ขนุนอ่อนหั่นซอยเล้กๆ มะพร้าวคั่ว หัวกะทิ ถั่วลิสงคั่วโขลก ใบมะกรูดหั่นซอยละเอียด กุ้งแห้งตัวเล็กๆ มะม่วงซอยปรุงรสเปรี้ยวผสม หอมซอยละเอียด รสชาติเผ้ดนิด หอมละมุนมะพร้าวคั่วผสมเครื่องปรุงอื่นๆ
2.4 ผัดไทยใช้เส้นเล็ก เหมือนผัดไทยทั่วไป
2.5 ยำหัวไช่โป๊ว หัวผักกาดหั่นสีเหลี่ยมเล้กๆ หรือหั่นเฉียงบางๆ หอมซอย พริกขี้หนูซอย รสชาติเปรี้ยวๆเค็มๆเผ็ดๆ ชวนกิน
2.6 ปลาเค็มตากแห้งนำมาย่างจนหอมแล้วตำจนแหละละเอียด ผสมด้วยน้ำตาลทราย หอมแดงเจียวจนเหลือง และผัดน้ำมันจนแห้งแต่ไม่เกรียม รสชาติกลมกล่อม
หากินได้ทั่วไปที่ตลาดนัดวันเสาร์-อาทิตย์ ที่เกาะเกร็ด มีร้านจำหน่าย แต่ถ้าเป็นที่ชุมชนคนคงคารามละก้อ วันสงกรานต์มาได้ทุกปี มีให้กินด้วยน้ำใสใจจริง ใบหน้าที่เปี่ยมด้วยไมตรี รอยยิ้มที่ประทับใจ แล้วร่วมเล่นสะบ้ากับชาวรามัญนะครับ สาวๆงามๆ เยอะเลย