หน้าแรก
เว็บบอร์ด
บทความ
รวมรูปภาพ
ติดต่อเรา
ข่าวสาร
ท่องแดนแผ่นดินธรรมตอน 53.
วัดพระธาตุดอยสะเก็ด มีดีอะไรหรือ
โดยธงชัย เปาอินทร์ เรื่อง-ภาพ
ผมเคยปฏิบัติราชการที่อำเภอดอยสะเก็ดในผืนป่าอนุรักษาต้นน้ำ ไกลออกไปทางอำเภอเวียงป่าเป้า จังหวัดเชียงราย ที่ไหนมีการบุกรุกป่าทำไร่เลื่อนลอย ที่นั้นผมตามไปปลุกป่าฟื้นฟูขึ้นมาใหม่ตามหน้าที่ในช่วงเวลารับราชการนั้น สภาพภูมิประเทศของอำเภอดอยสะเก็ดและผืนป่าเป็นภูเขาสลับซับซ้อน แต่เบื้องหลังทิวเขาที่เห็นงดงาม มีชาวบ้านบุกรุกทำไร่เลื่อนลอยเพื่อประทังชีวิตอยู่รอด งานของผมจึงต้องถ้อยทีถ้อยอาสัยกัน มันไม่ได้รุนแรงจนถึงกับต้องฆ่าแกงกัน
ความขัดแย้งเกิดขึ้นแน่ระหว่างหน่วยราชการกับชาวบ้านตาดำๆ แต่บางแปลงก็เป็นของนายทุนรายใหญ่บะเห้งจนน่าสยอง วิถีชีวิตหนึ่งที่ผมใช้คือการเดินเข้าไปหาสมณเจ้า วัด อันเป็นพุทธสถานที่รวมเอาปราชญ์ของแผ่นดิน ผู้เฒ่าผู้แก่ ผู้รอบรู้และเข้าใจโลกิยะ ในขณะเดียวกัน การสมานฉันท์เกิดขึ้นได้สะดวกง่ายดายมากขึ้น
ศูนย์ปรับปรุงลุ่มน้ำปิงที่ผมรับราชการอยู่ในพื้นที่ป่าลุ่มน้ำแม่กวง มีน้ำแม่กวงเป็นสายน้ำสาขาหลักอีกสาขาหนึ่งของลุ่มน้ำปิง มีเขื่อนขนาดใหญ่เก็บกักน้อไว้ให้เกษตรกรใช้ยามจำเป็น และเป็นน้ำอุปโภคบริโภคสำหรับผู้คนและสัตว์เลี้ยง ผมมีหน้าที่ต้องปลูกป่าฟื้นฟูขึ้นใหม่ปีละ 1,000 ไร่ ไม่มากแต่ก็ไม่น้อย ปลูกด้วยระยะ 4x4 เมตร ไร่ละ 100 ต้น ปีละ 100,000 ต้นเท่านั้นเอง
ผมใช้การเข้าถึงด้วยการทอดผ้าป่าที่วัดดอยสะเก็ด เพื่อเข้าถึงชาวบ้านที่เกี่ยวข้อง มีความเคารพนับถือและเกิดความเป็นกันเอง ผมได้พื้นที่กลับมาปลุกป่าขึ้นทดแทนป่าดั้งเดิมที่ถูกทำลาย แต่บ้านเมืองจะได้ป่าอนุรักษ์ต้นน้ำให้มีไหลตลอดปี อย่างสม่ำเสมอและพอเพียงที่จะมีให้ใช้ได้ตลอดไป ผมถึงกล่าวว่าวัดพระธะตุดอยสะเก็ดมีดีอะไรหรือ ก็ดีทุกประการ
วัดดอยสะเก็ดตั้งอยู่บนดอยสะเก็ด เหนืออำเภอดอยสะเก็ดและชุมชนชาวบ้านที่ปลูกอยู่รายรอบ วัดนี้มีพระธาตุคู่บ้านคู่เมืองดอยสะเก็ดที่พุทธศาสนิกชนคนทั่วไปให้ความเคารพนับถือ ประดิษฐานอยู่เบื้องหน้าของอุโบสถทรงจตุรมุขงดงาม ภายในอุโบสถมีภาพเขียนสีที่ไม่เหมือนกับวัดใดๆในจังหวัดเชียงใหม่ ด้วยฝีมือศิลปินลือนาม ชัยวัฒน์ ....
ภาพเขียนสีลายมุกบนฝาผนังอุโบสถแปลกแตกต่างจากวัดทั่วๆไป ลวดลายและเรื่องราวเป็นไปตามพุทธประวัติ เพียงแต่วิจิตรพิศดารพันลึก ลึกซึ้งกว่าที่คิด คาดเดาไม่ได้ แต่ต้องอาศัยผู้วาดบรรยายให้ฟังจึงจะเข้าใจการสื่อความหมายที่ล้ำลึกนั้นๆ แต่นั่นก็เพียงส่วนประกอบหนึ่งของอุโบสถจตุรมุข มิใช่ธรรมแห่งปัญญาเสียโดยประการทั้งปวง
แก่นแท้ของบวรพุทธศาสนานั้นมิใช่สิ่งก่อสร้าง มิใช่ศิลปะปราณีตบรรจง หากแต่เป็นธรรมะที่ทุกคนต้องเข้าใจ เข้าถึง และรับรู้สัมผัสได้ด้วยความรู้สึกพิเศษ นำมาวึ่งความเอมอิ่มในรสพระธรรมคำสอนมากกว่าความสวยงามจากสิ่งที่นัยน์ตามองเห็น การท่องแดนแผ่นดินธรรมจึงมิใช่การชมความยิ่งใหญ่อลังการงานก่อสร้างวัตถุในพุทธศาสนาแต่อย่างใด
ภาพเขียนปริศนาธรรมในพระวิหารจัตุรมุขมีทั้งหมด 18 ชุด ซึ่งแบ่งเป็นภาพเขียนลายไข่มุขและภาพเขียนสี เช่นภาพเขียนรูปพระโพธิสัตว์ประทับ อยู่บนสวรรค์ชั้นดุสิตแวดล้อมไปด้วยหมู่นางฟ้า และเทวดาและภาพพระโพธิสัตว์กำลังประสูติ แล้วประทับยืนบนดอกบัวมีทวยเทพโปรยข้าวตอกดอกไม้ นอกจากนี้ยังภาพเขียนที่แฝงไว้ด้วยความหมายต่าง ๆ เช่นภาพผ้าเหลืองบังพระสงฆ์ ซึ่งหมายถึง เมื่อคนคิดถึงพระก็มักคิดถึงคนที่ห่มเหลือง ทรงบริขารแปดของพระสงฆ์ จึงมุ่งเข้าหาพระ และถูกพระในรูปแบบต่าง ๆ สั่งสอนในทางที่ไม่ใช้ทางแก้ทุกข์
แต่อย่างไรก็ตาม รูปธรรมที่เห็นกับตานั้นช่วยให้เกิดความศรัทธาประสาทะได้ระดับหนึ่ง การก่อสร้างพุทธสถานต่างๆจึงต้องมีและเกิดขึ้น หากเสื่อมโทรมชำรุดไปก็ต้องรื้อและฟื้นฟูขึ้นใหม่ ส่วนนามธรรมแห่งธรรมะบูชานั้น ไม่มีวันเสื่อมสูญ แต่ตราตรึงไว้ในดวงจิตตลอดชั่วกับกัลป์ เมื่อเพ่งมองภาพเขียนในจินตนาการของศิลปินยุคสมัยใหม่กว่า จึงรู้สึกทึ่งในภูมิปัญญา
ตำนานวัดดอบสะเก็ดเล่าว่า เดิมมีเจดีย์หินที่บรรจุพระเกศาธาตุอยู่บนดอยแห่งนี้ พุทธศาสนิกชนชาวดอยสะเก็ดได้ขึ้นมากราบไหว้พระเกศาธาตุอยู่ประจำ จนกระทั่งมีพระภิกษุองค์หนึ่งชื่อว่า ครูบาเก๋ ท่านจารักแสวงบุญมาจากเมืองน่าน ท่านได้สร้างวิหารและบูรณะเจดีย์ขึ้นใหม่พร้อมกับสร้างเป็นวัดดอยสะเก็ด ครั้นชุชนหนาแน่นจนรอบบริเวณวัด ทางราชการจึงได้ตั้งเป็นอำเภอดอยสะเก็ดขึ้น
ลุล่วงแต่สมัยพุทธกาล เมื่อพระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้ตรัสรู้ธรรมอันวิเศษแล้ว พระองค์ได้ออกเดินทางเผยแพร่ธรรมะแก่ชาวชนบทน้อยใหญ่ในแถบดินแดนชมพูทวีป จนมีผู้รู้แจ้งเห็นจริงในสัจธรรมเป็นจำนวนมาก ในกาลนั้นพระพุทธองค์ได้แสดงปาฏิหารย์มาปรากฏกายทิพย์ ณ บนยอดดอยแห่งนี้ แล้วทรงเปล่งพระฉัพพรรณรังสีสว่างเจิดจ้าไปทั่วบริเวณ ขณะนั้นได้มีพญานาคคู่หนึ่งอาศัยอยู่ในหนองบัว (อยู่ห่างจากวัด ประมาณ 1 กิโลเมตร) ได้เห็นฉัพพรรณรังสี จึงแปลกใจพากันเลื้อยขึ้นสู่ยอดดอย ได้ทัศนาเห็นพระพุทธองค์
พญานาคบังเกิดความเลื่อมใสจึงแปลงกายเป็นชายหนุ่มหญิงสาวมาเข้าเฝ้า พร้อมกับได้นำดอกบัวมาถวายพระพุทธองค์ทรงรับ เอาดอกบัวนั้นไว้แล้วจึงแสดงธรรมโปรด และประทานเกศาธาตุแก่พญานาคแปลงคู่นั้น พญานาคจึงได้อธิษฐานสร้างเจดีย์หิน แล้วนำเอาพระเกศาธาตุบรรจุไว้บนดอยแห่งนี้
ต่อมาได้มีนายพรานผู้แสวงหาของป่าได้มาพบเห็นเจดีย์มีลักษณะสวย จึงเกิดอัศจรรย์แล้วได้นำเอาก้อนหินมาก่อเป็นรูปเจดีย์ขึ้น กลางคืนได้นิมิตว่า เจดีย์ที่ตนพบนั้นเป็นที่บรรจุพระเกศาธาตุของพระพุทธเจ้า จึงได้บอกกล่าวชักชวนประชาชนในแถบนั้นขึ้นไปสักการะบูชา และเรียกชื่อภูเขาแห่งนี้ว่า "ดอยเส้นเกศ" ต่อมาจึงเพี้ยนมาเป็น "ดอยสะเก็ด"
เมื่อจุลศักราช 1197 พ่อน้อยอินทจักร ได้มาบูรณะวิหารหลังเก่าอีก เมื่อจุลศักราช 1247 ครูบาชัยวัดลวงเหนือ ได้มาซ่อมแซมวิหารให้ดีกว่าเดิม และเสริมเจดีย์ให้ใหญ่กว่าขึ้นกว่าเดิมและในจุลศักราช 1257 ตรงกับพ.ศ. 2448 พระอภิวงศ์ หรือ ครูบากาวิชัย พร้อมด้วยพ่อหนานอินทวงส์ (พ่อขุนผดุงดอยแดน) ได้มาตั้งบ้านเรือนอยู่ในหมู่บ้านเชิงดอย เป็นครอบครัวแรกได้ร่วมกันอุปถัมภ์วัดดอยสะเก็ดเรื่อยมา
เชื่อกันว่าวัดดอยสะเก็ดเป็นวัดที่มีความศักดิ์สิทธิ์ ใครคิดหรือทำอะไรไม่ดีงามจะประสบกับเหตุการณ์ที่ไม่น่าปรารถนาหลายประการ ถ้าใครตั้งใจทำดีจะมีแต่ความเจริญรุ่งเรือง ฤกษ์งามยามดีจะมีรัศมีสว่างไสว แสงคล้ายดวงไฟลอยขึ้นสู่อากาศ ปีละหลาย ๆ ครั้ง ปูชนียวัตถุของโบราณเก่าแก่ล้ำค่า ของวัดดอยสะเก็ด เช่น พระบรมสารีริกธาตุ ทุก ๆ ปีในเดือน 8 เป็ง (ขึ้น 15 ค่ำเดือน 6 ใต้) ทางวัดจะอัญเชิญพระบรมสารีริกธาตุลงมาจากฉัตรที่ประดิษฐานเพื่อให้พุทธศาสนิกชน ได้สรงน้ำ
เมื่อมาถึงวัดดอยสะเก็ดสิ่งที่สะดุดตา เห็นจะเป็นพระพุทธรูปขนาดใหญ่ชื่อพระพุทธมหาปฏิมากร หน้าตักกว้าง 9.99 เมตร พระพุทธรูปองค์นี้สร้างขึ้นเนื่องในวโรกาสเฉลิมพระชนม์พรรษา ครบ 5 รอบ ของสมเด็จพระนางเจ้าพระบรมราชินีนาถ