พม่าเรียกทานาคา ไทยเรียกกระแจะจัน

โดยธงชัย เปาอินทร์ เรื่อง-ภาพ

             ในประเทศไทยพบตามป่าเบญจพรรณชื้น ป่าดิบแล้งและป่าเต็งรัง ที่ราบถึงสูง 400 เมตรจากระดับน้ำทะเลปานกลาง ในภาคเหนือ ภาคกลาง ภาคตะวันออก ภาคเหนือและภาคตะวันตก ในต่างประเทศพบในพม่าหรือเมียนมาร์ บังคลาเทศ อินเดีย ศรีลังกา ปากีสถาน จีนตอนใต้และภูมิภาคอินโดจีน

             เฮ เฮ เป็นไม้นอกประเภทหวงห้าม ใครใคร่ปลูกปลูกเลย ปลูกประดับในบ้านและริมถนนไม่ต้องไปขึ้นทะเบียนสวนป่าให้ยุ่งยาก

ต้นกระแจะหรือพญายา

             ชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Hesperethusa crenulata (Roxb.) M.Roem  อยู่ในวงศ์ RUTACEAE เป็นต้นไม้ขนาดเล็กถึงขนาดกลาง ไม่ผลัดใบ ลำต้นเปราตรง เรือนยอดรูปกรวยคว่ำ กิ่งก้านมีหนาม แตกตั้งฉากกับลำต้นเปลือกนอกสีเทาอมขาวหรือขาวอมเหลือง หนา แตกเป็นร่องลึก เปลือกในสีเหลืองอ่อน ใบเป็นช่อแบบข้อต่อ ช่อติดเรียงสลับและออกตรงข้อต่อระหว่างปล้องใบย่อย ช่อใบเป็นปล้องๆ 1-3 ปล้อง  เนื้อใบบาง มีต่อมน้ำมันเป็นจุดกระจายในเนื้อใบ ทุกส่วนสดๆขยี้จะหอมคล้ายผิวส้ม ใบอ่อนเขียวสดใสมาก

ผลอ่อนสีเขียวแก่สีม่วงดำ คนและสัตว์กินได้

             ออกดอกสีขาวเล็กๆ ออกเป็นช่อที่ซอกใบ มีกลิ่นหอมอ่อนๆ กลีบดอกสีขาว 4 กลีบ ผลสดเขียว แก่สีดำอมม่วง มีต่อมน้ำมันผิวผล  รสเนื้อผลเปรี้ยว เมล็ด 1-4 เมล็ด ออกดอกระหว่างเดือนมีนาคม-พฤษภาคม เป็นผลระหว่างเดือน พฤษภาคม-ตุลาคม  การขยายพันธุ์นิยมเพาะเมล็ด หรือตอน หรือปักชำกิ่งอ่อน หรือใช้รากปักชำ เนื้อไม้สีขาวถูกอากาศแล้วเหลือง

เด็กๆทั้งชาย-หญิงนิยมทาแป้งทานาคา น่ารักๆ

             ประโยชน์เนื้อไม้เพื่อก่อสร้าง นั้นไม่มากนัก เพราะว่าเป็นไม้ต้นเล็กๆ แต่ใช้เป็นเครื่องสำอางค์นี่แหละที่ใช้กันมายาวนานหลายร้อยปี ด้วยคุณสมบัติพิเศษคือสามารถนำเนื้อไม้ฝนบนฝาชีหรือหินลับมีดหยอดน้ำเล็กน้อย จะได้แป้งเนื้อขาวอมเหลืองแต้มตามแก้มและหน้าผาก

              กลายเป็นวัฒนธรรมการแต่งหน้าของชาวพม่า มอญ กะเหรี่ยง และสาวเหนือ ส่วนการทานั้นก็แล้วแต่ท้องถิ่น พม่าจะใช้หวีหวีแป้งทานาคาบนแก้มอิ่มๆ ส่วนใหญ่ใช้กันตั้งแต่เด็กน้อยๆจนถึงผู้สูงวัย โดยเฉพาะเมื่อเดินทางไปเหยียบแผ่นดินของบุเรงนองหรือผู้ชนะสิบทิศ  ภาพที่ผมถ่ายมาให้ชมนี้เป็นภาพที่ถ่ายมาจากประเทศเมียนมาร์ มหาเจดีย์ชะเวดากอง

              แต่ภาพใบและผลก็อปปี้มาจากหนังสือ “ต้นไม้ยาน่ารู้” ปกแข็งขนาดเอสี่ หน้า 374 หน้า เขียนและถ่ายรูปโดยธงชัย-นิวัตร เปาอินทร์

เก๋ไหม

                ด้านสมุนไพร ต้นกระแจะ หรือต้นพญายา ใช้รากเป็นยาระบายอ่อนๆ ใบแก้ลมบ้าหมู  ผล บำรุงร่างกาย แก้กษัย เปลือกต้นเจริญอาหาร เนื้อไม้ ช่วยทำให้เจริญอาหาร ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา  ต้านแบคทีเรีย เชื้อรา เชื้อราในพืช ต้านมาเลเลีย  ขับพยาธิ กระตุ้นกล้ามเนื้อลาย ลดระดับน้ำตาลในเลือด เท่ากับลดเบาหวาน

            ปลูกเป็นไม้ประดับได้สวยงาม รูปทรงพุ่มเรือนยอดแบบกรวยคว่ำ ใบเขียวสดตลอดปี ผลเป็นพืชอาหารนกได้อย่างเยี่ยมยอด

            นี่คือผลพวงของการท่องเที่ยวพม่าวันเดียวกลับของสายการบินนิวเจนแอร์เวย์และบริษัทนิวแลนด์แอนด์แอร์เซอร์วิสจำกัด สนใจติดต่อได้ที่

             โทร.02-9392841 E-mail:newlandandair@gmail.com

น่ารักมากๆ แป้งทานาคา แถวสังขละบุรีก็มีมอญทากันนะ