หน้าแรก
เว็บบอร์ด
บทความ
รวมรูปภาพ
ติดต่อเรา
ข่าวสาร
บ้านทุ่งแสนสุข
ตอน 22.ลอบนอน ปลาหลงโคลน
โดย มณีดิน
ชีวิตในวัยเด็กของผม วนเวียนอยู่กับการหากบหาปลา ตามประสาเด็กบ้านทุ่งริมคลอง ตั้งแต่น้ำป่าไหลหลากจนถึงน้ำลดน้อยถอยลง แทบว่าจะเป็นน้ำโคลนตมสีขุ่นๆ โบราณว่าไว้ไม่ผิด ในน้ำมีปลา ในนามีข้าว ตราบถึงวันนี้ น้ำในคลองห้วยคันเหลือเพียงเข่า แต่ยังมีปลาหลงโคลนแหวกว่ายให้เห็นตัวอยู่ บางทีมีปลาช่อนโผล่ขึ้นมาหายใจ มีทั้งตัวเล็กๆขนาดข้อมือผม และใหญ่กว่าแขนผม
สะพานข้ามคลองห้วนคันในอดีต รูปแบบนี้แหละ
แต่บางทีปลาหมอก็ผุดขึ้นมาหายใจ ปลาหมอที่แม่อ้างถึงคำโบราณที่ว่า“ปลาหมอตายเพราะปาก” นั่นหมายถึงว่าปลาหมอชอบผุดขึ้นมาหายใจให้เห็นบ่อยครั้ง พรานเบ็ดจึงรู้ว่า มันอยู่แถวนั้น เขาจึงใช้เหยื่อเกี่ยวเบ็ดแล้วตกตรงนั้น ปลาหมอกินเบ็ดก็เสร็จทุกครั้ง แม่บอกว่า คนที่ช่างพูดโดยไม่คิดก็เหมือนปลาหมอชอบผุด พูดมากก็ผิดมาก บางทีไปพูดเรื่องไม่ดีก็พาลปากมีสี จะพูดอะไรคิดให้รอบคอบเสียก่อน
ปลาหมอกลม ผุดขึ้นมาหายใจถี่ๆ
ผมมองเห็นทั้งปลาหมอและปลาช่อน หมายมั่นไว้แล้วว่า จะต้องล่าปลาหลงโคลนเหล่านี้มากินก่อนที่มันจะตายไปกับน้ำแห้งขอดคลอง
ก่อนเข้าเรียนช่วงเช้า ผมจึงเล่าความให้เกลอเสริมและเกลอเฮี้ยงฟัง ปิยะมิตรคู่นี้ไม่เคยขัด แต่มันก็ยังคลางแคลงใจว่าผมจะทำการจับปลาค้างโคลนด้วยวิธีใด
“น้ำขุ่น แทบมองไม่เห็นมึงจะใช้อะไรจับมัน” เฮี้ยงถามตามประสาคนช่างเจรจา
“แทงด้วยฉมวกไหมเสริม” ผมเหลียวไปหาผู้เชี่ยวชาญการหาปลา เสริมยิ้ม
“คงได้กินละมึง มองมันลอยหัวยังไม่ค่อยจะเห็น สีมันเข้ากันดีกับน้ำขุ่นๆ” เสริมบรรยายแล้วนิ่ง ผมและเฮี้ยงตั้งตารอฟัง
“กูคิดออกแล้ว บ้านกูมีเลาะกับลอบนอน ตอนน้ำปริ่มฝั่งพ่อกูไปดักลอบนอนตามชายคลอง ลองดูละกัน” เสริมพูดแล้วก็ยักคิ้วแผลบๆ แสดงถึงความเก๋า
“แล้วจะดักตรงไหน มันถึงจะเข้าลอบเล่า” ผมปรารภเบาๆ เสริมหันมามองแล้วจ้องตาผมทีตาเฮี้ยงที
“เอาน่า เป็นธุระของกูเอง พวกมึงมีหน้าที่ช่วยกูขนลอบกับเลาะก็แล้วกัน” เสริมสรุปก่อนแยกย้ายกันไปเข้าห้องเรียน
ปลาชะโด จากตู้โชว์ปลา
ลอบดักปลานั้นมีหลายอย่าง ลอบยืนรูปยาวสองพูโค้งมาบรรจบกัน แนมด้วยงาที่ปลาผ่านเข้าไปแล้วสวนออกมาไม่ได้ ขนาดค่อนข้างใหญ่และสูง กว้างราวๆ 2 ศอก สูงราวๆ 4 ศอก ใช้ดักปลาตอนน้ำเต็มคลอง ผมเห็นเขาวางลอบชนิดนี้ในดงผักบุ้งหรือผักปอด มีขาตั้งแหลมๆสองขา ปลายขาตั้งยาวเกือบถึงหัวก้านซี่ลอบ ก่อนวางลอบยืนตัวนี้ ต้องแหวกผักบุ้งหรือผักปอดข้างคลองออกจนเป็นวง จึงหย่อนลอบลงไปยืนในน้ำลึกๆ ตอกขาให้แน่นกันล้ม
ในการวางลอบยืนต้องให้ส่วนบนของลอบโผล่พ้นผิวน้ำ ปลาที่เข้าไปแล้ว แม้ยังไม่ได้กู้ลอบก็จะโผล่ขึ้นมาหายใจได้ ส่วนใหญ่จะวางลอบยืนตอนบ่ายแก่ๆ แล้วก็ปล่อยทิ้งไว้ข้ามวันหรือสองวัน ไม่มีการอ่อยเหยื่อล่อปลาในลอบยืนแต่อย่างใด ปลาจะว่ายใต้ผิวน้ำผ่านไปมา แต่ก็จะเผลอชนงาเข้าไปในลอบจนได้ เลาะก็ไม่ต้องใช้ คล้ายๆไอ้โง่ที่วางนอนกับพื้นท้องน้ำ
การดักลอบยืนในบึงบอระเพ็ด
ส่วนลอบนอนนั้น รูปกลมท้ายแบนช่วงบนหลังลอบหน่อยๆ เหมือนหางปลา ด้านหัวลอบมีงาให้ปลาเข้า ส่วนท้ายลอบมีประตูเปิดปิดได้เพื่อถ่ายเอาปลาหรือกุ้งหรือปูหรือแม้แต่ งู ที่หลงเข้าไปติดอยู่ ลอบนอนกว้างเพียงศอกเดียว ยาวราวสองศอก ใช้วางลอบตามชายคลองหรือในที่น้ำตื้นๆ โดยมีเลาะที่สานด้วยหวาย ซี่เลาะเป็นไม้ไผ่ เหลากลมขนาดนิ้วก้อย สานไว้ยาวผืนละ 3 ศอกหรือ 4 ศอก ตามแต่ต้องการใช้ เพื่อปักตั้งฉากหรือเฉียงกับตลิ่งแล้วเว้นช่องให้วางลอบนอนล่อปลาเข้า
ลอบยืนดักกุ้งฝอย
นอกจากนี้ยังมีลอบยืนที่ใช้ดักกุ้งฝอยตอนน้ำเริ่มลด ลอบดักกุ้งฝอยรูปมนเป็นวงเหมือนลอบยืน เพียงแต่ต่างกันที่ขนาดเล็กกว่ามาก ส่วนใหญ่สูงเพียง 2 หรือ 3 ศอก ซี่ลอบเป็นไม้ไผ่เหล่ากลมขนาดเล็กประมาณเท่าเม็ดถั่วเขียว มีงาเปิดให้กุ้งเข้าแต่ออกไม่ได้อย่างเดียวกับลอบยืน มีขาไม้ไผ่สองขาเหมือนกัน ต้องใช้เลาะปักเฉียงกับตลิ่ง แล้วเว้นช่องตั้งลอบยืนกุ้งฝอย ลอบชนิดนี้จะดักกุ้งฝอยตอนน้ำเริ่มลดและไหลแรง พฤติกรรมของกุ้งฝอยจะว่ายทวนน้ำ เมื่อปะทะกับเลาะก็จะไต่ไปจนหลุดเข้าไปในงาลอบกุ้ง กุ้งฝอยนี่ผมดักได้แต่ละครั้ง แม่ยิ้มทุกที ส่วนผมน้ำลายสอรอแม่พล่ากุ้งฝอยให้กินจนอิ่มแปล้
เลิกเรียน สามสหายเดินตามกันไปบ้านเสริม แล้วก็ทิ้งกระเป๋านักเรียน ถอดเสื้อผ้ากองรวมๆกันไว้ เหลือแต่กางเกงขาสั้น เสริมแบกเลาะผืนยาว 3 ศอกถึง 2 ผืน กล้ามแขนที่โอบเลาะเห็นมัดกล้ามเนื้อนูน ผมแบกลอบนอนลอบหนึ่ง เฮี้ยงถือค้อนไม้เดินตามบ่นบ่าแบกลอบนอนอีกลอบหนึ่งด้วย เสียงคุยตามประสาเด็กดังไปจนแทบจะคับคุ้งน้ำ เสริมพาเดินเลาะไปตามคันคลองหน้าบ้านตาผง แล้วก็โยนเลาะลงกอง ผมวางลอบลงตาม เฮี้ยงนั่งแหมะข้างคลอง แต่ในมือยังถือค้อนไม้อยู่
รูปลอบนอน
เสริมเดินลงไปในคลองแล้วเดินกลับขึ้นมาลากเลาะไปตอกลงในน้ำ เสริมวางเลาะเสมอกัน เรียกให้เฮี้ยงโยนค้อนไม้มาตอกหลักเลาะจนแน่น เว้นช่องวางลอบนอนไว้ 2 ช่อง แต่ด้วยว่าเลาะสองผืนยาวเพียง 6 ศอก คลองห้วยคันยังมีน้ำเหลืออยู่กว้างกว่า 6 ศอก เสริมเดินไปริมตลิ่งแล้วใช้มือขุดดินเหนียวข้างคลองมาโปะเป็นคัน เหมือนทำบ่อปลาโจน ผมเดินลงไปช่วยทำอย่างเดียวกันอีกฝั่งหนึ่ง
“เฮี้ยงโวย ช่วยเดินไปขนฟางข้าวหรือผักปอดแห้งๆตามชายคลองมาให้ที”
เสริมตะโกนบอก เฮี้ยงลุกไปทำตามสั่ง เมื่อได้ฟางข้าวและผักปอดแห้ง เสริมเอามาอัดกับดินโคลนเพื่อก่อคันกั้นขวางน้ำ ช่วยให้คันดินสูงขึ้น แข็งแรงพอที่จะต้านแรงน้ำไหล เสริมเดินไปหิ้วลอบนอนลงคลอง แล้วก็วางลอบตรงช่องที่เว้นเลาะเอาไว้ทั้งสองช่อง
“เฮี้ยง หาไม้ไผ่ให้สักสองเล่มซิ ยาวสัก 2 ศอกก็พอ ”
เฮี้ยงเดินไปหาจนได้แล้วเอามายื่นให้เสริม เสริมใช้ไม้ไผ่สองเล่มนั้นปักดินท้ายลอบนอนเล่มละตัว บังคับให้ลอบแนบสนิทกับเลาะ ผมยืนมองด้วยความรู้สึกทึ่ง เสริมมันรู้รอบจริงๆเรื่องวางลอบดักปลา ผมเดินไปนั่งรอกับเฮี้ยง แล้วเราสามคนก็เสร็จสิ้นภาระการดักลอบนอนขวางคลองห้วยคัน เรานั่งพักเหนื่อยและดูน้ำไหลผ่านลอบไปผิวๆ
ลอบยืนในบึงบอระเพ็ดปลายโผล่พ้นน้ำ
การดักปลาด้วยลอบนอนนั้น เขาจะกั้นคลองด้วยเลาะไม้ไผ่ บางแห่งก็เรียกว่าเฝือก แล้วก็วางลอบนอนไว้ตรงช่องที่เว้นให้น้ำไหลผ่าน ลอบนี่ต้องวางหันปากลอบไปตามน้ำไหล ปลาว่ายทวนน้ำมาชนเลาะก็จะเลาะไปเรื่อยๆ แล้วก็เข้าลอบที่เว้นช่องดักไว้นั่นเอง ดูมันก็ไม่ยาก แต่สำหรับเด็กโรงสีอย่างผมก็ว่าไม่ง่าย
ตะวันลับขอบหลังคาโรงสีไปแล้ว ความมืดโรยตัวลงมาทีละนิดๆ พวกเราล้างมือล้างเท้าและล้างตัวเสร็จก็เดินกลับบ้านเสริม หิ้วกระเป๋านักเรียนและสวมเสื้อตัวเดิม ก่อนจะแยกย้ายกันกลับบ้านใครบ้านมัน เสียงหัวเราะที่ได้ทำสิ่งที่ชอบใสแจ๋ว เป็นความบริสุทธิ์ของวัยเยาว์
ตะวันลับขอบฟ้าไปแล้ว
ผมเดินเข้าบ้าน แม่หันมามองหน้าแล้วยิ้ม “ไปทำอะไรกันมา มืดเลย”
“ไปดักลอบนอนกับไอ้เสริมและไอ้เฮี้ยงครับ ริมคลองหน้าบ้านตาผงครับแม่” ผมวางกระเป๋าเบาๆ แล้วเปลี่ยนเสื้อผ้าออก
“ไปอาบน้ำเปลี่ยนเสื้อผ้าแล้วมากินข้าว อิ่มทีหลังล้างถ้วยล้างชามด้วยละลูก” แม่ท่องเป็นกลอนที่ใช้สอนให้ลูกๆกินแล้วเก็บกวาดพร้อมล้างถ้วยล้างจาน
“ไอ้ทุยมันกินก่อนอิ่มก่อนไปนอนดูทีวีบนเรือนแล้ว ถ้วยชามมันก็ไม่ต้องล้างอย่างแม่สอนเปี๊ยบเลย” แม่พูดไปก็หัวเราะไป ยิ้มภูมิใจในความฉลาดของน้องชายผม
“กินอิ่มก่อนไปดูหนังดูละคร กินอิ่มทีหลังต้องล้างถ้วยล้างชาม เฮ้อ แม่นะแม่ ตกที่นั่งผมทุกที” แม่หัวเราะดังลั่นบ้าน พ่อเหลียวมาดูแล้วก็ได้แต่ยิ้มๆ
ผมกินอิ่มก็ล้มตัวลงนอนข้างๆแม่ที่ยังจับโน่นทำนี่ไปเรื่อยตามประสาคนขยันงาน เผลอหลับไปเมื่อไรไม่รู้ แม่ได้แต่ส่ายหัวแล้วก็หาหมอนมาหนุนหัวให้
“เล่นกันจนเหนื่อยละน๊า”