หน้าแรก
เว็บบอร์ด
บทความ
รวมรูปภาพ
ติดต่อเรา
ข่าวสาร
ดอกไม้เทศและดอกไม้ไทย
ต้น64.เอื้องหมายนา
โดย ธงชัย เปาอินทร์ เรื่อง-ภาพ
ชื่อสามัญ ชู้ไลบ้อง ซูเลโบ เอื้องช้าง เอื้องต้น เอื้องเพ็ดม้า เอื้องใหญ่ บันไดสวรรค์ Crape ginger, isebsab, keukand, pakarmula, puskarmula, kostam , Spiral flag.
ชื่อวิทยาศาสตร์ Coctus speciosus (Koen.) Smith.
ชื่อวงศ์ COCTACEAE
ถิ่นกำเนิดและการกระจายพันธุ์
ในต่างประเทศ พบที่จีนตอนใต้ เมียนมาร์ กัมพูชา ลาว เวียดนาม
ในประเทศไทย พบทุกภาคทั่วประเทศไทย
สถานภาพ เป็นไม้ล้มลุกอายุหลายปี เป็นพืชในถิ่นกำเนิด สามารถนำไปปลูกประดับในป่าอนุรักษ์ได้ทั้ง 2 ประเภท
ลักษณะประจำพันธุ์
ต้น มีเหง้าใต้ดินโดยมีลำต้นเทียมอยู่บนดินตั้งตรงสูง 2 ม. ปลายตรง ขึ้นเป็นกอไม่แตกกิ่งก้าน แต่แตกกอจากเหง้าใต้ดิน
ใบ เป็นใบเลี้ยงเดี่ยว รูปหอก กว้าง 5-10 ซม ยาว 20-30 ซม. เรียงเวียนสลับ ปลายใบแหลม ขอบใบเรียบ ก้านใบสั้น ท้องใบมีขนอ่อนนุ่ม แต่ละปีใบจะแห้งเหี่ยวหลุดร่วงเผยให้เห็นลำต้น
ช่อดอก
ดอก เป็นแท่ง ออกตามปลายยอดต้น ยาวประมาณ 10 ซม. ดอกแน่นเป็นกระจุก ดอกรูปปากเปิด ซ่อนตัวในกลีบรองกลีบดอกสีแดง บานทีละดอกหรือสองดอก กลีบดอกสีขาว ย่น มีกลีบดอก 3 กลีบ ปากขอบกรวยมีสีเหลืองเรื่อๆ เป็นเกสรผู้มี 1 อันสีขาวรูปแผ่นบางๆ สีเหลืองเป็นอับเรณู ออกดอกตั้งแต่เดือนพฤษภาคม-ตุลาคม
ผล รูปไข่อยู่ในเปลือกหุ้ม แก่แล้วแห้ง ปลายยอดมีกลีบรองกลีบดอกเหลืออยู่ 3 แฉก ภายในผลมี 3 ช่อง แต่ละช่องมีเมล็ดสีดำ
สภาพพื้นที่เหมาะสมและการขยายพันธุ์ ดินอุดมสมบูรณ์ ระบายน้ำดี มีแดดครึ่งวันถึงเต็มวัน อุณหภูมิระหว่าง 25-35 องศาเซลเซียส ความสูง 50-500 เมตร จากระดับน้ำทะเลปานกลาง นิยมขยายพันธุ์ด้วยเหง้า
บันทึกผู้เขียนและผู้ถ่าย
พบเห็นต้นเอื้องหมายนาตามชายป่า ชายทุ่งนา เป็นกอใหญ่ถึงใหญ่มาก ดอกมีสีเดียวคือสีขาว แต่ช่อดอกรูปแบบต่างๆ ขึ้นอยู่กับความอุดมสมบูรณ์ของกอ หรือสภาพสิ่งแวดล้อมของกอที่ขึ้นอยู่ การใช้ประโยชน์ เช่น
1.ปลูกเป็นไม้ประดับ ปลูกเป็นไม้ลงแปลงรูปแบบต่างๆ ใช้พื้นที่ไม่กว้างนัก ขยาย “กอ” ออกไปได้เรื่อยๆ ทำให้ดูเป็นดงใหญ่ขึ้นๆเอื้องหมายนาเป็นพันธุ์ไม้ในถิ่นกำเนิดของประเทศไทย จึงใช้ปลูกประดับได้ในป่าอนุรักษ์ทั้งสองประเภท ตกแต่งกับหินหรือตอไม้ๆได้อย่างสวยงาม
2.ปลูกเป็นพืชอาหาร หน่ออ่อนต้มสุกกินเป็นผัก หรือแกงกินได้ เหง้าสด มีพิษ กินมาก
วิงเวียนศีรษะ คลื่นไส้ อาเจียน ท้องร่วงอย่างแรง แก้ไข โดยดื่มน้ำกับข้าวเปล่า 1 ถ้วย ทุก 15 นาที จนกว่าจะหาย และดื่มน้ำเกลือกับชะเอมตาม
3.ปลูกเป็นพืชสมุนไพร
สารเคมีสำคัญ cyanophoric tigofenin saponin และ fatty acid
สรรพคุณ เหง้าแห้ง ขับปัสสาวะ แก้ตกขาว แก้บวม แก้โรคติดเชื้อในทางเดินปัสสาวะ แก้แผลหนองอักเสบบวม แก้พยาธิ เป็นยาถ่าย
เหง้าสด ใช้ระบายแรง ช่วยให้อาเจียน ควรต้มสุกก่อนใช้
ราก ขับพยาธิ ขับเสมหะ แก้ไอ แก้โรคผิวหนัง