คลองสีดำ มีทั่วไปในกรุงเทพและปริมณฑล
โดย ธงชัย เปาอินทร์ เรื่อง-ภาพ
ปีพ.ศ.2507 ผมนั่งเรือแดงจากผักไห่ อยุธธา ตามลำแม่น้ำน้อย แล้วมาออกเจ้าพระยาที่บางไทร น้ำท่าสะอาดตา เมื่อขึ้นท่าเรือที่ท่าเตียน แล้วไปอยู่บ้านพักกงสีของตระกูลที่เทเวศน์ซอย 3 ปากซอยเป็นคลองผดุงกรุงเกษม ผมเข้ามาเรียนต่อระดับมัธยมปลายที่โรงเรียนอำนวยศิลป์พระนคร ด้วยว่าไปสอบเข้าเตรียมอุดมก็ปิ๋ว สวนกุหลาบก็ปิ๋ว ได้โรงเรียนอำนวยศิลป์ พระนคร ก็โก้แล้ว
เช้าเดินเลียบคลองผดุงกรุงเกษมแล้วข้ามไปฝั่งคุรุสภา เพื่อขึ้นรถเมล์ไปโรงเรียนอำนวยศิลป์พระนคร ถ้าเป็นฤดูร้อนดอกหางนกยูงจะออกดอกสะพรั่ง สีส้มแดงสดใสไปตลอดแนวริมคลอง แต่ถ้าเป็นฤดูอื่นๆ ก็จะเห็นแต่ใบ กิ่งก้าน ลำต้น ร่มรื่น น้ำในคลองผดุงกรุงเกษมช่วงเช้าใสสะอาดตาน่าลงว่ายน้ำเล่น แต่พอกลับมาตอนเย็น(บ่ายแก่ๆ) น้ำทะเลหนุนเข้ามา สีของน้ำในคลองจะขุ่นขึ้น
แต่ถ้าเป็นช่วงเย็นย่ำใกล้ค่ำจนมองลายมือไม่เห็น น้ำในคลองผดุงกรุงเกษมดำมอๆ ความเปลี่ยนแปลงของน้ำในคลองผดุงชี้ชวนให้เริ่มคิดว่า ท่อระบายที่โผล่ตามชายเขื่อนข้างคลอง มีน้ำสกปรกไหลมาจากบ้านเรือนบนฝั่งทั่วไป ไม่มีการปั่นเติมอ็อกซิเจนให้กับน้ำเหล่านี้เลย น้ำดำๆก็ไหลไปลงแม่น้ำเจ้าพระยา แต่ก็ไม่ได้คิดอะไรมาก
ผมเข้าไปเรียนที่มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ บางเขน ระหว่างเรียนอยู่ 4 ปี อยู่ในหอของมหาวิทยาลัย แต่ก็ออกมาเยี่ยมญาติพี่น้องรุ่นหลังๆที่เข้ามาเรียนหนังสือต่อกันที่บ้านเทเวศน์ซอย 3 เย็นๆก็ชวนน้องๆออกไปเดินเล่นแถวๆคลองผดุงกรุงเกษม ซึ่งลมเย็นและสดชื่นดี
บางวันก็เลยไปพระบรมรูปทรงม้าบ้าง บางวันก็วนไปถึงสะพานผ่านฟ้าแล้วเลยไปวกกลับเทเวศน์ซอย 3 ทางอนุสาวรีย์ประชาธิปไตย
น้ำในคลองผดุงกรุงเกษมเริ่มดำมากขึ้น มีกลิ่นแรงขึ้น
วันนี้ ผมกลับไปเยี่ยมยามคลองผดุงกรุงเกษม น้ำดำและเหม็นตลบไปทั่ว ยิ่งลมโชยเฉื่อย กลิ่นยิ่งอบอวลมากขึ้น ไม่น่าเดินเล่นหรือจอดรถนั่งคุยกันเหมือนในอดีตอีกแล้ว
คลองสีดำเน่าเหม็นข้างเทศบาล+ศาลากลางนนทบุรี
ภาพที่เห็นอยู่นี้ไม่ใช่คลองผดุงกรุงเกษม แต่น้ำในคลองเป็นสีดำเยี่ยงนี้ได้ระบาดอย่างกับโรคติดต่อ คลองนี้อยู่ติดรั้วศาลหลักเมืองนนท สำนักงานเทศบาลนครนนทบุรี ที่ว่าการอำเภอเมืองนนท์และศาลากลางจังหวัดนนทบุรี กลิ่นเหม็นตลบอบอวลตั้งแต่เช้ายันค่ำ ไม่มีเครื่องบำบัดน้ำเน่าเสียแต่อย่างใด ไม่มีใครสนใจด้วยว่าผู้บริหารล้วนนั่งรถเก๋งมาทำงานกัน
ถ้าลงไปเดินชมธรรมชาติริมคลองดูบ้าง อาจได้เห็นความทุกข์ของชาวบ้านและข้าราชการชั้นผู้น้อยที่ต้องเดินผ่าน ประการสำคัญก่อนมันจะไหลไปลงแม่น้ำเจ้าพระยา เติมเต็มความสกปรกและโสมมให้กับแม่น้ำแห่งชีวิตชาวกรุงเทพอีกสายหนึ่ง
ไม่รู้ว่าผู้ว่าราชการจังหวัดนนทบุรีเด็กใคร รู้แต่ว่านายสมนึก ธนเดชากุล เป็นนายกเทศมนตรี นครนนทบุรีมานานแสนนาน แต่อะไรๆใกล้ๆศาลาเทศบาลและศาลากลางจังหวัดนนทบุรีก็ไม่ดีขึ้นเลย ขยะเปรอะเปื้อนไปทั่ว น้ำในลำคลองเมืองนนทบุรีดำปิดปี๋ทุกคลอง ซึ่งก็ถือว่าเป็นเวรกรรมของประชาชนคนทั่วไป และประเทศไทย